Omurga fıtığı, omurlar arasındaki disklerin yırtılarak sinir köklerine baskı yapması sonucu ortaya çıkan yaygın bir ortopedik sorundur. Genellikle bel (lomber) ve boyun (servikal) bölgelerinde görülür. Uzun süreli oturma, ağır kaldırma veya ani hareketler bu rahatsızlığın başlıca tetikleyicileridir.
Omurga Fıtığı Türleri
Omurga fıtıkları etkilenen bölgeye göre sınıflandırılır. Lomber fıtık en sık L4-L5 ve L5-S1 seviyelerinde görülür ve bacaklarda uyuşma, siyatik ağrısıyla kendini gösterir. Servikal fıtık boyun bölgesinde C5-C6 seviyelerinde yoğunlaşır ve kollarda güç kaybına yol açar. Torasik fıtık ise nadirdir ve göğüs bölgesinde ağrıyla karakterizedir.
Belirtiler ve Şikayetler
- Bel veya boyunda şiddetli ağrı (öksürükle artan)
- Bacak veya kollarda yanıcı tarzda ağrı
- Uyuşma, karıncalanma (özellikle ayak parmakları veya el parmaklarında)
- Kas güçsüzlüğü (yürüme güçlüğü, nesneleri tutamama)
- İleri evrede idrar tutamama veya felç riski
Teşhis Yöntemleri
Tanıda fizik muayene ile nörolojik testler (düz bacak kaldırma testi) ilk adımdır. Manyetik rezonans görüntüleme (MRG), fıtıklaşmanın boyutunu ve sinir basısını net olarak gösterir. Elektromiyografi (EMG) sinir hasarını değerlendirirken, direk grafi kireçlenme gibi ek sorunları tespit eder.
Tedavi Seçenekleri
Konservatif Tedaviler:
- İstirahat ve aktivite modifikasyonu (ilk 48 saat kritik)
- NSAİ ilaçlar (ibuprofen) ve kas gevşeticiler
- Fizik tedavi (trakter, TENS, kinezyoteyp)
- Epidural steroid enjeksiyonları (ağrılı dönemde)
Cerrahi Müdahaleler:
- Mikrodiskektomi: Mikroskop altında fıtıklaşmış diskin alınması
- Endoskopik diskektomi: Küçük kesiyle kameralı müdahale
- Füzyon cerrahisi: İleri instabilite durumlarında
Rehabilitasyon Süreci
Ameliyat sonrası 6 haftalık koruma döneminde hasta özel programla takip edilir. Lumbal stabilizasyon egzersizleri, nöral mobilizasyon ve kademeli yürüyüş programları uygulanır. İlk 3 ay ağır kaldırmaktan ve uzun süreli oturmaktan kaçınılmalıdır.
Risk Faktörleri ve Korunma
- Ağır kaldırırken dizleri bükme kuralına uymamak
- Obezite ve karın kaslarının zayıflığı
- Sigara kullanımı (disk beslenmesini bozar)
- Uzun süreli titreşimli araç kullanımı
Önleyici Egzersizler
- Plank ve köprü hareketleri ile karın-kalça kaslarının güçlendirilmesi
- Pelvik tilt egzersizleri
- Yüzme ve su içi aerobik
- Düzenli postür düzeltme pratikleri
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
- İdrar/büyük tuvalet kaçırma
- Bacaklarda ani güç kaybı veya düşme ayak
- Ağrının 72 saat içinde şiddetlenmesi
- Gece uyandıran ağrı atakları
Beslenme ve Yaşam Tarzı
Anti-inflamatuar beslenme (zencefil, zerdeçal, omega-3) disk sağlığını destekler. D vitamini ve kalsiyum takviyeleri kemik yoğunluğunu korur. Nikotin ve alkolden uzak durmak disk dejenerasyonunu yavaşlatır.
