Obstruktif sarılık, safra akışının mekanik tıkanıklık nedeniyle engellenmesi sonucu bilirübin birikimiyle karakterize ciddi bir klinik tablodur. Safra kanallarındaki tıkanıklık, karaciğer fonksiyonlarını bozar ve tedavi edilmezse hayati risk oluşturabilir. Bu makalede obstruktif sarılığın nedenlerini, teşhis yöntemlerini ve güncel tedavi yaklaşımlarını detaylıca ele alacağız.
Obstruktif Sarılık Nedenleri
Tıkanma genellikle safra yolları içindeki veya dışındaki patolojilerden kaynaklanır:
- Safra Taşları: Koledok taşları en yaygın nedendir (vakaların %40-50’si).
- Tümörler: Pankreas başı kanseri, kolanjiyokarsinom veya ampulla Vater tümörleri.
- Striktürler: Cerrahi komplikasyonlar veya primer sklerozan kolanjit.
- Pankreatit: Kronik pankreatite bağlı fibrozis.
- Paraziter Enfeksiyonlar: Ascaris lumbricoides veya karaciğer kelebekleri.
Klinik Belirtiler ve Fizik Muayene Bulguları
- Sarılık: Sklera ve ciltte belirgin sararma (bilirübin >2.5 mg/dL).
- Ağrısız Sarılık: Pankreas kanserinde tipiktir, taşlarda ise kolik ağrı eşlik eder.
- Açık Renkli Dışkı: Steatore (safra eksikliğine bağlı).
- İdrar Renginde Koyulaşma: Konjuge bilirübin idrarla atılır.
- Kaşıntı: Ciltte biriken safra tuzları histamin salınımını tetikler.
- Courvoisier Belirtisi: Ağrısız, palpabl safra kesesi (tümöral tıkanmada).
Tanısal Yaklaşımlar
- Laboratuvar Tetkikleri:
- Direkt bilirübin >%50, ALP ve GGT’de belirgin yükselme
- PTZ uzaması (K vitamini emilim bozukluğu)
- Görüntüleme:
- Ultrason: İlk basamakta safra yolu dilatasyonu ve taşları gösterir
- MRCP: Tıkanma seviyesini ve nedenini non-invazif belirlemede altın standart
- ERCP: Hem tanı hem de tedavi amaçlı (stent yerleştirme)
- Biyopsi: Tümör şüphesinde perkütan veya endoskopik yolla
Tedavi Stratejileri
Tedavi altta yatan nedene göre planlanır:
- Endoskopik Girişimler:
- ERCP ile sfinkterotomi ve taş ekstraksiyonu
- Metalik/kendiliğinden genişleyen stent yerleşimi
- Cerrahi Seçenekler:
- Whipple prosedürü (pankreas başı tümörleri)
- Hepatikojejunostomi (biliyer bypass)
- Palyatif Tedaviler:
- Kaşıntı için kolestiramin
- K vitamini replasmanı
- Enfeksiyon profilaksisi
Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
- Kolanjit: Charcot triadı (ateş, sarılık, sağ üst kadran ağrısı) acil müdahale gerektirir.
- Karaciğer Yetmezliği: Uzamış tıkanıklıkta siroz gelişimi.
- Pankreatit: Taş migrasyonuna bağlı.
- Bakteriyel Enfeksiyonlar: Gram negatif sepsis riski.
Prognoz ve Takip
Prognoz tıkanma nedenine bağlıdır:
- Benign Nedenler: Cerrahi/endoskopik tedavi sonrası tam iyileşme.
- Malign Tıkanıklık: 5 yıllık sağkalım pankreas kanserinde %9, kolanjiyokarsinomda %30.
Takip sürecinde LFT’ler, tümör markırları (CA19-9) ve periyodik görüntüleme önerilir.
Önleyici Yaklaşımlar
- Safra taşı riskini azaltmak için yüksek lifli diyet
- Hepatit B aşısı (kronik hepatit ilişkili kolanjiyokarsinomdan korunma)
- Obezite ve diyabet kontrolü (pankreas kanseri risk faktörleri)
