Obstrüktif uyku apnesi (OSA), uyku sırasında solunum yolunun tekrarlayan tıkanmalarıyla karakterize ciddi bir uyku bozukluğudur. Bu durum, oksijen seviyelerinde düşüşe ve gece boyunca mikro-uyanmalara yol açar. Tedavi edilmediğinde kalp hastalıkları, hipertansiyon ve yaşam kalitesinde önemli düşüşlere neden olabilir.
Obstrüktif Uyku Apnesi Nedir?
Üst solunum yolundaki kasların gevşemesiyle dil kökü veya yumuşak damağın hava yolunu tıkaması sonucu oluşur. Her tıkanma epizodu 10 saniyeden uzun sürer ve saatte 5’ten fazla tekrarlarsa OSA tanısı konulur. Erkeklerde, kilolu bireylerde ve menopoz sonrası kadınlarda daha sık görülür.
Temel Belirtileri
- Gürültülü horlama: Neredeyse her gece devam eder ve oda arkadaşını rahatsız edecek şiddettedir.
- Nefes durmaları: Uyku partnerinin fark ettiği solunum kesintileri.
- Sabah baş ağrısı: Gece boyu düşen oksijen seviyelerine bağlı.
- Gün içi aşırı yorgunluk: İşte veya araç kullanırken ani uyku atakları.
- Konsantrasyon bozukluğu: Hafıza sorunları ve dikkat dağınıklığı.
Risk Faktörleri ve Nedenleri
Boyun çevresinin erkeklerde 43 cm, kadınlarda 38 cm’yi aşması en önemli risk faktörüdür. Burun kemiği eğriliği (deviasyon), büyük bademcikler veya çene yapısı anomalileri gibi anatomik sorunlar da katkıda bulunur. Alkol ve sakinleştirici ilaçlar üst solunum yolu kaslarını gevşeterek apneleri şiddetlendirir.
Teşhis Yöntemleri
Polisomnografi (PSG) altın standart tanı yöntemidir. Bu testte:
- Beyin dalgaları
- Göz hareketleri
- Solunum eforu
- Oksijen satürasyonu
- Bacak hareketleri
Gece boyunca kaydedilir. Evde uygulanan taşınabilir uyku testleri de ön tarama için kullanılabilir.
Tedavi Seçenekleri
- CPAP (Sürekli Pozitif Hava Yolu Basıncı): Maske ile hava yoluna basınçlı hava vererek tıkanmayı önler. En etkili tedavidir.
- Ağız İçi Aletler: Alt çeneyi öne çeken özel protezler dil kökünün geriye düşmesini engeller.
- Cerrahi Müdahaleler:
- UPPP (Uvulopalatofaringoplasti): Yumuşak damak ve küçük dilin kısmen çıkarılması.
- Bazı hastalarda çene ilerletme ameliyatı veya hipoglossus sinir stimülasyonu.
- Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
- Kilo verme (VKİ <25 hedefi)
- Alkol ve sigaradan kaçınma
- Yan yatış pozisyonu
Komplikasyonlar ve Uzun Vadeli Riskler
Tedavi edilmeyen OSA’da kalp krizi riski 3 kat artar. Tip 2 diyabet, inme ve depresyon sıklığı yükselir. Trafik kazası yapma ihtimali 2-7 kat fazladır. Çocuklarda büyüme geriliği ve davranış sorunları görülebilir.
Yaşam Kalitesini Artıran Öneriler
- Uyku hijyenine dikkat (düzenli uyku saatleri, karanlık oda)
- Burun bantları veya nazal steroidlerle burun tıkanıklığını giderme
- Yastık yüksekliğini ayarlayarak solunum yolunu destekleme
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Horlamayla birlikte nefes durmaları, gündüz aşırı uyku hali veya sabah dinlenmemiş uyanma durumlarında göğüs hastalıkları veya uyku bozuklukları uzmanına başvurulmalıdır. Tanı konulduktan sonra yılda bir kez kontrol önerilir.
