Obezite, vücutta aşırı yağ birikimiyle karakterize kronik bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya genelinde 650 milyondan fazla yetişkin obezite sınırında. Bu durum sadece kozmetik bir sorun değil, diyabet, kalp hastalıkları ve kanser gibi ciddi sağlık risklerini de beraberinde getiriyor.
Obezite Nasıl Tanımlanır?
Obezite tanısında en yaygın kullanılan ölçüt Vücut Kitle İndeksi’dir (VKİ). VKİ, kilonun boyun karesine bölünmesiyle hesaplanır. 30 ve üzeri değerler obezite, 40’ın üzeri morbid obezite olarak kabul edilir. Bel çevresi ölçümü de kritiktir: Erkeklerde 94 cm, kadınlarda 80 cm üzeri riskli, sırasıyla 102 cm ve 88 cm üzeri yüksek risk taşır.
Obezitenin Nedenleri
Obezite tek bir nedene bağlı değildir. Kalıtsal faktörler (leptin direnci, MC4R gen mutasyonu), çevresel etkenler (hazır gıda tüketimi, hareketsiz yaşam), psikolojik durumlar (stresle başa çıkma için aşırı yeme) ve hormonal bozukluklar (hipotiroidi, Cushing sendromu) tetikleyici olabilir. İlaçlar (antidepresanlar, kortizon) ve uyku düzensizlikleri de kilo alımını hızlandırır.
Yol Açtığı Sağlık Sorunları
- Metabolik: Tip 2 diyabet, insülin direnci, karaciğer yağlanması
- Kardiyovasküler: Hipertansiyon, koroner arter hastalığı, inme
- Ortopedik: Diz osteoartriti, bel fıtığı
- Onkolojik: Meme, kolon, endometrium kanseri riskinde artış
- Psikososyal: Depresyon, sosyal izolasyon, iş veriminde düşüş
Tanı Yöntemleri
VKİ ve bel çevresi ölçümü temel olsa da ek testler gereklidir:
- Biyoelektrik impedans: Vücut yağ oranı analizi
- Kan testleri: Açlık kan şekeri, HbA1c, lipid paneli, TSH
- Hormon profili: Kortizol, leptin seviyeleri
- Uyku testi: Uyku apnesi taraması
Tedavi Yaklaşımları
1. Yaşam Tarzı Değişiklikleri
- Beslenme: Düşük glisemik indeksli besinler, protein ağırlıklı diyet, porsiyon kontrolü
- Egzersiz: Haftada 150 dakika orta tempolu kardiyo + direnç antrenmanları
- Davranış terapisi: Yeme tetikleyicilerinin tanınması, motivasyonel görüşmeler
2. İlaç Tedavisi
- Orlistat: Yağ emilimini %30 azaltır
- Liraglutide/Semaglutide: GLP-1 agonistleri, tokluk hissini artırır
- Bupropion/naltrekson: Dopamin-nöradrenalin modülasyonu
3. Cerrahi Seçenekler (VKİ>40 veya VKİ>35+komorbidite)
- Tüp mide gastrektomisi: Midenin %80’inin çıkarılması
- Gastrik bypass: Mide küçültme + ince bağırsak bypass’ı
- Biliopankreatik diversiyon: Emilim kısıtlayıcı teknik
Önleme Stratejileri
- Okul programları: Çocukluk çağında beslenme eğitimi
- Şehir planlama: Yürüyüş yolları, bisiklet şeritleri
- Gıda politikaları: Trans yağ yasakları, şeker vergisi
- Erken tarama: Ailesel riski olanlarda yıllık VKİ takibi
Obeziteyle Mücadelede Kritik Adımlar
Diyetisyen, endokrinolog, fizyoterapist ve psikologdan oluşan multidisipliner ekip şarttır. Kişiye özel planlama yapılmalıdır: Tip 2 diyabetli hastada düşük karbonhidrat, eklem problemi olanda yüzme önceliklendirilir. Teknolojik destekler (adımsayar uygulamaları, akıllı tartılar) süreci kolaylaştırır.
