Nefroloji, böbreklerin yapısı, işlevleri ve hastalıklarıyla ilgilenen tıp dalıdır. Böbrek yetmezliği, böbrek taşları, glomerülonefrit gibi ciddi sağlık sorunları bu alanın kapsamına girer. Böbrek hastalıkları erken evrede belirti vermeyebilir, bu nedenle düzenli kontrol hayati önem taşır.
Böbrek Hastalıklarının Yaygın Türleri
Kronik böbrek yetmezliği, böbrek fonksiyonlarının kalıcı olarak bozulmasıdır. Diyabet ve hipertansiyon en sık nedenler arasındadır. Akut böbrek hasarı ise ani gelişen filtrasyon kaybıdır. Dehidratasyon, enfeksiyonlar veya ilaç toksisitesi tetikleyebilir. Glomerülonefrit, böbrek filtrelerinin iltihaplanmasıdır. İdrarda kan ve protein kaçağı karakteristiktir. Böbrek taşları mineral birikimleriyle oluşur ve şiddetli ağrıya yol açar.
Belirtiler Ne Zaman Ortaya Çıkar?
Böbrek hastalıkları sinsi ilerler. İleri evrelerde şu semptomlar görülür:
- Gece sık idrara çıkma
- İdrarda köpüklenme (protein kaçağı işareti)
- Yüz ve bacaklarda şişlik
- Sürekli yorgunluk ve nefes darlığı
- İştahsızlık ve metalik tat hissi
Tanı Yöntemleri
- Kan Testleri: Kreatinin ve BUN seviyeleri böbrek fonksiyonunu gösterir.
- İdrar Analizi: Protein, kan veya enfeksiyon bulguları araştırılır.
- Görüntüleme: Ultrason ve BT ile böbrek yapısı değerlendirilir.
- Biyopsi: Nedeni belirsiz vakalarda doku örneği incelenir.
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavisi: Hipertansiyon için ACE inhibitörleri, ödem için diüretikler
- Diyet Düzenlemesi: Tuz, potasyum ve fosfor kısıtlaması
- Diyaliz: Böbrek fonksiyonu %15’in altına düştüğünde hemodiyaliz veya periton diyalizi
- Böbrek Nakli: Son dönem böbrek yetmezliğinde kesin çözüm
Böbrek Taşlarında Müdahale
- <5 mm taşlar: Bol su ve ağrı kesiciyle düşürülür
- Büyük taşlar: ESWL (şok dalgası) veya üreteroskopi ile kırma
- Stent uygulaması: İdrar yolunu açık tutmak için
Korunma Stratejileri
- Günde 2-2.5 litre su tüketimi
- Tuz alımını günde 5 gramla sınırlama
- Düzenli egzersiz ve kilo kontrolü
- NSAID grubu ağrı kesicilerden kaçınma
- Diyabet ve hipertansiyonu kontrol altında tutma
Risk Faktörleri
- Ailede böbrek hastalığı öyküsü
- 60 yaş üzeri olmak
- Obezite ve sigara kullanımı
- Tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları
Diyaliz Hastalarında Dikkat Edilmesi Gerekenler
Diyetisyen eşliğinde beslenme planı oluşturulmalı. Fosfor içeren gıdalar (süt ürünleri, kuruyemiş) sınırlandırılmalı. Arteriyovenöz fistülün korunması için tansiyon ölçümü ve kan alımı o koldan yapılmamalı.
Böbrek Nakli Sonrası Takip
Bağışıklık baskılayıcı ilaçlar düzenli kullanılmalı. Enfeksiyon belirtilerine karşı uyanık olunmalı. İlk yıl aylık, sonrası üç aylık kontroller aksatılmamalı.
Sonuç Yerine Önleyici Tavsiyeler
Böbrek sağlığını korumak için yıllık idrar tetkiki ve kan basıncı kontrolü şarttır. Sık idrar yolu enfeksiyonu geçirenler ve ailesinde böbrek hastalığı olanlar daha erken taramalara başlamalıdır.
