Migren, genellikle tek taraflı şiddetli baş ağrısıyla karakterize nörolojik bir hastalıktır. Dünya Sağlık Örgütü’ne göre dünyada 1 milyardan fazla insanı etkileyen migren, kadınlarda erkeklere oranla üç kat daha sık görülür. Ataklar halinde gelen bu rahatsızlık, yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir.
Migrenin Temel Belirtileri
Migren atağı dört evreden oluşabilir: prodrom, aura, baş ağrısı ve postdrom. Prodrom döneminde halsizlik, esneme nöbetleri veya besin istekleri gibi öncül belirtiler ortaya çıkar. Aura evresinde ise nörolojik semptomlar görülür:
- Görsel bozukluklar (zigzag çizgiler, ışık parlamaları)
- Uyuşma veya karıncalanma hissi
- Konuşma güçlüğü
- Baş dönmesi
Aurasız migren ise daha yaygındır ve doğrudan baş ağrısı evresiyle başlar.
Baş Ağrısı Evresinin Özellikleri
Bu evrede genellikle zonklayıcı tarzda ağrı, bulantı, kusma, ışık ve sese hassasiyet (fotofobi ve fonofobi) görülür. Ağrı fiziksel aktiviteyle şiddetlenir ve 4-72 saat sürebilir. Postdrom döneminde ise yorgunluk, konsantrasyon güçlüğü ve "akşamdan kalma" benzeri belirtiler yaşanır.
Tetikleyici Faktörler
Migren ataklarını başlatan çeşitli faktörler vardır:
- Hormonal değişimler (adet döngüsü, menopoz)
- Stres veya aniden rahatlama ("haftasonu migreni")
- Uyku düzensizlikleri (az veya fazla uyuma)
- Parlak ışıklar, yüksek ses veya keskin kokular
- Tiramin içeren besinler (eski peynir, şarap)
- Hava değişimleri (lodos, basınç farklılıkları)
Tanı Süreci ve Kriterler
Migren tanısı klinik öykü ve nörolojik muayene ile konulur. Uluslararası Baş Ağrısı Derneği (IHS) kriterlerine göre:
- En az 5 atak olmalı
- Ağrı 4-72 saat sürmeli
- Ağrı tek taraflı, zonklayıcı ve orta-şiddetli olmalı
- Fiziksel aktiviteyle artmalı
- Bulantı veya ışık/ses hassasiyeti eşlik etmeli
Manyetik rezonans (MR) gibi görüntüleme yöntemleri sadece diğer patolojileri ekarte etmek için kullanılır.
Tedavi Yaklaşımları
Migren tedavisi akut atak yönetimi ve koruyucu tedavi olarak ikiye ayrılır:
- Akut Tedaviler: Triptanlar (sumatriptan), NSAİİ’ler (ibuprofen), antiemetikler
- Koruyucu Tedaviler: Topiramat, propranolol, botulinum toksini (kronik migrende)
- Biyolojik Ajanlar: CGRP inhibitörleri (erenumab) dirençli vakalarda kullanılır
Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
- Düzenli Uyku: Her gün aynı saatte yatıp kalkmak
- Tetkik Günlüğü: Atakları tetikleyen faktörleri kaydetmek
- Beslenme: Öğün atlamamak, tiramin içeren gıdalardan kaçınmak
- Stres Yönetimi: Yoga, meditasyon veya nefes egzersizleri
Alternatif Tedaviler
Akupunktur, biyogeribildirim ve magnezyum takviyeleri bazı hastalarda etkili olabilir. Butterbur (kuzu kulağı) bitkisi ise bilimsel çalışmalarda atak sıklığını %48 azaltmıştır.
Ne Zaman Acile Başvurulmalı?
Aşağıdaki durumlarda acil tıbbi yardım gerekir:
- Ani başlayan "hayatımın en şiddetli baş ağrısı" hissi
- Ateş, ense sertliği veya bilinç bulanıklığı
- Görme kaybı veya çift görme
- Vücudun bir yarısında güçsüzlük
- İlk kez 50 yaş sonrası başlayan migren benzeri ağrı
Migren tedavisi kişiselleştirilmiş bir yaklaşım gerektirir. Doğru tedaviyle hastaların %90’ında yaşam kalitesi belirgin şekilde düzelir.
