Metastaz, kanser hücrelerinin başlangıçtaki tümörden ayrılarak lenf veya kan dolaşımı yoluyla vücudun diğer bölgelerine yayılmasıdır. Bu süreç, kanserin en tehlikeli evrelerinden birini işaret eder ve tedaviyi kompleks hale getirir.
Metastaz Nasıl Gerçekleşir?
Kanser hücreleri üç temel yolla yayılır:
- Lenfatik Yayılım: Tümör hücreleri lenf damarlarına girerek lenf düğümlerine ulaşır.
- Hematogen Yayılım: Kan dolaşımına karışan hücreler uzak organlara yerleşir.
- İmplantasyon: Karın boşluğu gibi vücut boşluklarına doğrudan yayılım.
En Sık Metastaz Yapan Kanser Türleri
- Meme kanseri → Kemik, akciğer, karaciğer
- Akciğer kanseri → Beyin, kemik, böbreküstü bezi
- Prostat kanseri → Kemik
- Kolorektal kanser → Karaciğer, akciğer
Metastatik Belirtiler Hangi Organda Olursa Değişir?
- Kemik Metastazı: Gece artan kemik ağrısı, patolojik kırıklar
- Karaciğer Metastazı: Sarılık, karında şişlik, iştahsızlık
- Beyin Metastazı: Şiddetli baş ağrısı, nöbet, denge kaybı
- Akciğer Metastazı: Nefes darlığı, kronik öksürük, kanlı balgam
Teşhis Yöntemleri
- Görüntüleme:
- PET-CT: Tüm vücut taramasıyla metastaz haritası çıkarır.
- Kemik sintigrafisi: Kemik yayılımını tespit eder.
- Biyopsi: Metastatik odaktan alınan doku örneği patolojide incelenir.
- Tümör Belirteçleri: PSA (prostat), CA 15-3 (meme) gibi kan testleri.
Tedavi Stratejileri
- Hedefe Yönelik Tedaviler:
- Kemik metastazında Bifosfonatlar (kemik yıkımını önler)
- HER2 pozitif meme kanserinde Trastuzumab
- İmmünoterapi: PD-1/PD-L1 inhibitörleri (Pembrolizumab)
- Radyoterapi: Beyin/kemik metastazında ağrı kontrolü için
- Cerrahi: Tek odaklı metastazlarda (örneğin karaciğerde 1-2 lezyon)
- Hormon Tedavisi: Prostat ve meme kanseri metastazlarında
Yaşam Süresi ve Prognozu Etkileyen Faktörler
- Olumlu Faktörler:
- Yavaş büyüyen tümör tipi (tiroid kanseri gibi)
- Kemoterapiye duyarlılık (testis kanseri)
- Tek metastaz odaklı cerrahi şansı
- Olumsuz Faktörler:
- Karaciğer/beyin yayılımı
- Performans durumunun kötü olması
- Tümör markerlarında hızlı yükseliş
Destek Tedaviler
- Kemik metastazında Radyonüklid Tedavi (Stronsiyum-89)
- Beyin ödeminde Dekzametazon
- Palyatif bakım ile yaşam kalitesi optimizasyonu
Metastatik kanser tedavisinde multidisipliner yaklaşım (onkolog, radyasyon onkoloğu, cerrah) hayati önem taşır. Güncel klinik çalışmalar ve kişiselleştirilmiş tedaviler, ileri evre hastalarda bile umut vaat etmektedir.
