Metastaz

Metastaz Nedir?

Metastaz kelimesi tıp literatüründe herhangi bir dokuda meydana gelen tümör dokusu yapısına ait hücre gruplarının çeşitli olaylar neticesinde kendi geliştiği dokuya ait ya da en yakınındaki çeşitli dolaşım sistemlerine geçerek bulunduğu doku bölgesinden vücuttaki farklı bir doku bölgesine geçiş göstermesi ve bu doku bölgesinde de gelişimini sürdürmesini anlatmak amacıyla kullanılan bir terimdir. Bu sebeple metastaz insan vücudunun farklı alanlarına, köken alıp geliştiği doku yapılarından tamamıyla ayrı olan diğer doku ve organ yapılarına geçiş yaparak tümör hücrelerinin gelişmesi şeklinde sonuçlanmaktadır.

Adenokarsinom metastazı sonucunda yeni ortaya çıkan tümörlü doku yapıları vardığı vücut alanlarında çeşitli patolojik durumlara yol açarak tahribata sebebiyet verebileceği gibi vardığı dokunun da normal çalışmasına olumsuz etkiler gösterebilmektedir. Bu nedenle sayısı fazlalaşan tümör hücre gruplarının ortaya çıkardığı ciddi kanser hastalıkları sonucuna bağlı olarak klinik tablolar ortaya çıkmakta ve hastalarda etkilenen doku ile ilgili olan rahatsızlıklar ve semptomlar gözlenmeye başlamaktadır.

Hekimler kanser tanısı almış hasta gruplarında tedaviyi tümörün köken aldığı doku ile birlikte olacak biçimde her hastanın kendine özgü bir şekilde ele alınmasıyla değerlendirmektedir. Hekimlerin tedavi yaklaşımında hastaların vücut ve psikolojik genel durumunun yanı sıra tümörleşme sonucu gelişen kanserli olgunun yaygınlığı da dikkate alınmaktadır.

Metastatik Kanser Özellikleri Nelerdir?

Kanser kelimesi bir organ ya da doku yapısında bulunan hücre gruplarının mutasyonel değişimler göstermesi sonucunda sürekli olarak ve kontrolsüz bir şekilde çoğalması sonucunda gelişen kötü huylu tümör yapılarıdır. Tümör yapılarında gözlenen kontrolsüz çoğalmanın iyi huylu olup olmadığına metastaz yeteneğine bakılarak karar verilebilmektedir. Kanser metastaz yapmışsa özellikleri şu şekilde sıralanabilir;

• Kötü huylu olarak tabir edilen kanserli tümör yapılarını iyi huylu (kanseri olmayan) tümör yapılarından ayıran en önemli özelliklerden biri metastaz yapma yeteneğidir. İyi huylu bazı tümörler git gide büyüyüp dokuyu kaplayabilir ancak metastaz yetenekleri olmadığı için kötü huylu (kanserli) tümörler gibi metastaz yapıp yayılamazlar.
• Kanserli tümör yapıları vücutta bulunan birçok alana metastaz yapabilmektedir. En sık yayılım gözlenen alanlar akciğer metastazı, kemik metastazı, beyin metastazı ve karaciğer metastazı gibi organ yapılarına gözlenirken bu organ yapıları dışında böbrek üstü bezi metastazı (adrenal metastaz), lenf bezi metastazı, prostat bezi metastazı ve cilt metastazı gibi yayılımlar da gözlenebilmektedir.
• Meme kanseri metastazı, maling melanom metastazı, papiller tiroit bezi metastazı, böbrek kanseri metastazı ve mide kanseri metastazı belirtileri hastalarda bazı kanserlerin teşhis aşamasında gözlenebileceği gibi bazı durumlarda kanser ilerledikten sonra ya da tekrarlayan kanserleşme yapılarında gözlenebilmektedir.

Metastaz Tipleri (Çeşitleri) Nelerdir?

Kötü huylu olarak tanımlanan kanserli tümör yapıları sadece köken aldıkları dokulara ya da organlara zarar vermekle yetinmemektedirler. Bu kötü huylu tümörler yakınlarda bulunan organ ve doku yapılarına yayılmak suretiyle bu organlarda da tümör gelişimini sağlamakta ve zarar vermektedir. Kanserli tümör yapılarını metastazlarını kan damarları ve lenf damarları yoluyla sağlayarak vücudun farklı bölümlerine yerleşebilmektedir.

Kanserli tümör hücresi başladığı doku veya organ yapısından insan vücudunun farklı bir bölümündeki organa mecazi anlamda sıçrama yaptığında bu alanda da aynı tipte anormal hücre yapıları gelişmeye başlamaktadır. Metastaz tipleri şu şekilde sıralanabilir;

• Kemik Metastazı: Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak kemiklere metastaz yapabilmektedir. Hastalarda kanserli hücrelerin kemiğe metastazı sonucunda kemiklerin yapısı bozulmakta ve hastaların hayat kaliteleri düşmesinin yanında hayatları zorlaşmaktadır.
• Beyin Metastazı: Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak beyine metastaz yapabilmektedir. Hastalarda kanserli hücrelerin beyine metastazı sonucunda hastalarda etkilenen beyin bölümüne bağlı olarak çeşitli sistemler, vücut koordinasyonu ve konuşma gibi işlevler etkilenebilmektedir.
• Karaciğer Metastazı: Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak karaciğere metastaz yapabilmektedir. Hastalarda kanserli hücrelerin karaciğere metastazı sonucunda hastalarda sindirim sisteminin yanı sıra kanama bozuklukları ve benzeri çeşitli semptomatik durumlar ortaya çıkabilmektedir.
• Akciğer Metastazı: Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak akciğere metastaz yapabilmektedir. Hastalarda kanserli hücrelerin akciğere metastazı sonucunda hastalar solunum sistemlerinde problemler yaşaması yanı sıra çeşitli kalp hastalıklarının gelişimi de ortaya çıkabilmektedir.
• Lenf Bezlerine Metastaz: Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak lenf bezlerine metastaz yapabilmektedir. Hastalarda kanserli hücrelerin lenf bezlerine metastazı sonucunda hastaların vücutlarında çeşitli şiş alanlar gözlenebilmektedir.
• Damar Yapılarına Metastaz: Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak damarlara metastaz yapabilmektedir. Hastalarda kanserli hücrelerin damarlara metastazı sonucunda damarlarda tıkanmalar gelişebilmekte ve buna bağlı olarak hastalarda çeşitli hayatı tehdit edici komplikasyonlar meydana gelebilmektedir.
• Böbrek Üstü Bezi Metastazı (Adrenal Metastaz): Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak böbrek üstü bezlerine metastaz yapabilmektedir. Hastalarda kanserli hücrelerin böbrek üstü bezlerine metastazı sonucunda hastalarda çeşitli hormonal problemler oluşabilmekte ve vücut dengesi korunamamaktadır.
• Prostat Bezi Metastazı: Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak prostat bezine metastaz yapabilmektedir.
• Tiroit Bezi Metastazı: Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak tiroit bezine metastaz yapabilmektedir. Hastalarda kanserli hücrelerin tiroit bezi metastazı sonucunda hastalarda tiroit hormonları ile alakalı problemler ortaya çıkabilmektedir.
• Yumuşak Doku ve Kas Metastazı: Çeşitli kanserleşmiş tümör yapıları çeşitli yolları kullanarak yumuşak dokuya ve kaslara metastaz yapabilmektedir. Hastalarda kanserli hücrelerin yumuşak dokuya ve kaslara metastazı sonucunda hastalarda kas ağrıları gibi semptomlar ortaya çıkabilmektedir. 

Metastaz Belirtileri Nelerdir?

Metastaz gelişimi kişiden kişiye değişebilen bir olgudur. Hastalarda ortaya çıkabilen karsinom metastazı gelişimi hastalardaki kanser hücre yapılarının kökenlerine, hastanın genetik özelliklerine ve hastaların kişisel özellikleri doğrultusunda farklılık gösterir. Hastalarda gelişen bu kanserli tümör yapılarının metastazı sonucunda çeşitli semptomlar ortaya çıkabilmektedir. Metastaz belirtileri şu şekilde sıralanabilir;

• Kemiğe metastaz durumunda gözlenen yaygın kemik ağrılarının oluşumu.
• Kemiğe metastaz gelişimi sonucunda kemikte deformitelerin oluşumu.
• Kemiğe metastaz gelişimi sonucunda kemiklerde kırılmaya yatkınlık olması.
• Kemiklerde meydana gelen yıkıma bağlı olarak kan kalsiyum seviyesinde artış ve kan fosfor düzeyinde artış olması.
• Kemik metastazlarında artan kan kalsiyum ve fosfor seviyelerine bağlı olarak hastalarda kabızlık gözlenmesi.
• Kemik metastazlarında artan kan kalsiyum ve fosfor seviyelerine bağlı olarak hastaların kalp ritimlerinin bozulması.
• Kemik metastazlarında artan kan kalsiyum ve fosfor seviyelerine bağlı olarak hastalarda böbrek yetmezliği oluşması.
• Akciğerlere gelişen metastazlar sonucunda hastalarda nefes darlığı oluşumu.
• Akciğerlere gelişen metastazlar sonucunda hastalarda öksürük gözlenmesi.
• Akciğerlere gelişen metastazlar sonucunda hastalarda göğüs ağrısı oluşabilir.
• Akciğerlere gelişen metastazlar sonucunda öksürme sırasında ya da direk olarak hastaların ağzına kan gelmesi gözlenebilir.
• Akciğerlere gelişen metastazlar sonucunda solunum sistemi yetmezliğine ek olarak hastalarda çeşitli kalp problemleri oluşumu gelişebilmektedir.
• Metastazın lenf bezlerine olması halinde çeşitli vücut bölgelerindeki lenf bezlerinde şişlik oluşumu gözlenmektedir.
• Lenf bezlerine gelişen metastazlar olması halinde çeşitli vücut bölgelerindeki lenf bezlerinde ağrı oluşumu.
• Lenf bezlerinden iltihaplı sıvı gelmesi.
• Sinir sistemine gelişen metastazlar sonucunda hastaların çeşitli vücut bölgelerinde his kaybı olması ve çeşitli vücut bölgelerinde güç kaybının varlığı.
• Sinir sistemine gelişen metastazlar sonucunda hastalarda denge kaybı gözlenmesi ve koordinasyon bozukluklarının varlığı.
• Beyine gelişen metastazlar sonucunda hastalarda görme kaybı gelişimi ya da hastaların konuşma yetisinde kayıp olması.
• Beyine gelişen metastazlara bağlı hastalarda kişilik bozukluklarının gelişmesi gözlenebilmektedir.
• Beyine gelişen metastazlara bağlı hastalarda bilinç kayıpları gelişmesi gözlenebilmektedir.
• Hastalarda karaciğer metastazına bağlı olarak sarılık gözlenebilmektedir.
• Hastalarda karaciğer metastazına bağlı olarak karın ağrısı ortaya çıkabilmektedir.
• Hastalarda karaciğer metastazına bağlı olarak kanamaya yatkınlık oluşabilmektedir.
• Karaciğer metastazı gelişmesi sonucunda hastalarda karında şişlik oluşması ve karında sıvı toplanması gözlenebilir.
• Karaciğer metastazı gelişmesi sonucunda hastalarda halsizlik oluşması ve yorgunluk görülmesi olabilmektedir.
• Damar yapılarının çeşitli tümör metastazları sonucunda tıkanması ile etkilenen doku bölgelerinde hasar gelişimi ve gelişen hasara bağlı ampütasyon gerekliliği.
• Damar yapılarının çeşitli tümör metastazları sonucunda tıkanması ile kalp krizi semptomlarının meydana gelmesi.
• Damar yapılarının çeşitli tümör metastazları sonucunda tıkanması ile hastalarda inme gelişmesi.
• Hastaların genelinde kansere bağlı ciddi kilo kayıpları gözlenebilir.
• Hastalarda yüksek ateş gözlenebilir.
• Hastalarda koltuk altı, meme ya da vücudun diğer alanlarında hareketsiz kitle, sert kitle gözlenebilir.
• Hastaların diş etlerinde yoğun kanama odakları gözlenebilir.
• Kadın hastalarda zamansız vajinal kanamalar gözlenebilmektedir.
• Dışkı çıkarmada problem yaşama ve dışkıda kan gözlenmesi mide kanseri metastaz belirtileri olabilir.
• Hastaların idrara çıkma sıklığında değişimler meydana gelebilir.
• Hastaların idrarlarında kan gözlenebilir.

Metastaz Nedenleri (Risk Faktörleri) Nelerdir?

Metastaz yani yayılım temelde kanserli hücrelerde gözlemlenen bir durumdur. Kanser hücreleri normalde insan vücudunda bulunan dokulardaki normal hücre yapılarının çeşitli genetik ya da çevresel faktörler etkisi çerçevesinde genetik değişimlere uğrama sonucu aşırı hücre çoğalması olarak bilinmektedir. Aşırı çoğalmaya başlayan bu hücre yapıları aynı zamanda normalde sahip oldukları özelliklerden farklı özelliklerde kazanabilmektedir. Bunun sonucunda da çeşitli dokulara metastaz yaparak geçiş yaptığı dokularda da değişimlere neden olmaktadır. Metastaza yol açabilen risk faktörleri şu şekilde sıralanabilir ;

• Genetik Yatkınlık: Yapılan çalışmalar neticesinde metastaz yapan kanserli oluşumların ortaya çıkmasında genetik yatkınlığın bulunduğu ve bu genetik yatkınlığın Metastatik hastalıklarının gelişimine neden olduğu belirlenmiştir.
• İlaç ya da Yasaklı Madde Kullanımı: Bazı hastalarda Metastatik kanser hastalıklarının gelişmesinde ilaç ya da yasaklı madde kullanımı da sebep olarak gösterilmektedir. Kişilerin kullandığı çeşitli ilaç maddeleri hastaların farklı dokularına da etki ederek önce kanserleşmeye ardından ise metastaz oluşumuna neden olabilmektedir.
• Tütün ve Tütün Ürünleri Kullanımı: Sigara, puro ve benzeri tütün ve tütün ürünleri kullanımı birçok hastalıkta olduğu gibi metastatik hastalıklarının da oluşumunda başrolde yer almaktadır. Hastalarda gelişen birçok kanser türevinin temel sebebinin sigara olduğu birçok defa kanıtlanmış bir olgudur.
• Alkol Kullanımı: Hastalarda gelişen bazı kanserleşmelerin temel etkenlerinden biri de alkol kullanımıdır. Alkol kullanımı hastaların çeşitli organ ve doku yapılarında kanser oluşumuna zemin hazırlamakta bunun neticesinde de kanserleşen doku ya da organ yapılarındaki tümörlerde metastaz gözlenebilmektedir.
• Yoğun Güneş Işınına Maruz Kalma: Hastalarda gelişen bazı kanserleşmelerin özellikle de deri kanserlerinin temel etkenlerinden biri de yoğun güneş ışınına maruz kalmadır. Yoğun güneş ışını maruziyeti sonucunda gelişebilen cilt kanserleri kötü huylu olabildiği için çeşitli vücut yapılarına metastaz yapabilmektedir.
• Yüksek Dozda Radyasyon Maruziyeti: Hastalarda gelişen bazı kanserleşmelerin temel etkenlerinden biri de yüksek dozda radyasyona maruziyetdir. Hastalara sağlık taraması açısından yapılan bazı görüntülü tetkik yöntemleri nedeniyle ya da kullanılan bazı teknolojik aletlerden yayılan radyasyon nedeniyle hastalarda kanserleşmeler ortaya çıkmaktadır. Bu kanserleşen dokular metastaza uğrayabilir.
• Kimyasal Maruziyeti: Hastalarda gelişen bazı kanserleşmelerin temel etkenlerinden biri de hastaların kimyasallara maruz kalmasıdır. Kimyasal maruziyeti sonucunda gelişen bazı dokularda ya da organlardaki patolojik durumlar neticesinde knserleşme ve metastazlar ortaya çıkabilmektedir.
• Virüsler: Hastalarda bazı virüsler çeşitli kanserleşmelere neden olabilir. Bu kanserleşen dokularda metastaz gözlenebilmektedir. Bu sebeple bazı virüsler hastalarda metastaz gelişimi adına risk faktörleri arasında yer almaktadır.
• Kötü Beslenme Alışkanlıkları: Kişilerde gözlenen bazı kötü beslenme alışkanlıkları metastazla sonuçlanabilmektedir. Hastaların yediği sağlıksız gıda maddeleri ya da çeşitli yöresel tatlar özellikle mide kanseri olmak üzere çeşitli sindirim sistemi kanserlerine yol açarak metastaza uğrayabilir.
• Hava Kirliliği: Çevresel etmenler arasında yer alan hava kirliliği de hastalarda metastaz gelişimi açısından risk faktörleri arasında yer almaktadır. Hava kirliliği özellikle solunum sistemi kanserlerine yol açabileceği gibi cilt kanserlerine de yol açabilmekte dolayısıyla metastaz açısından risk faktörü oluşturmaktadır.
• Anne Karnındaki gelişim: Hastalarda ortaya çıkabilen kanserlerde metastaza neden olabilecek birçok faktörün yanı sıra anne karnındaki gelişim de risk faktörü oluşturabilmektedir. Bebeklerin anne karnında doğuma kadar geçen sürede çeşitli besin ve mineral maddelerinden mahrum kalmaması ve gebeliğin sorumsu ilerlemesi gerekmektedir. Eğer gebelik esnasında çeşitli patolojik durumlar ortaya çıkarsa bu durum hastalarda kanser metastazlarına neden olabilmektedir.

Metastaz Teşhisi

Hastalarda çeşitli semptomların gözlenmesi ve doktora başvuruda bulunulması halinde Metastatik kanser hastalıkları teşhis ve tedavisini gerçekleştirebilmektedir.

  Hekimler Teşhis aşamalarında şu tetkiklerden yararlanabilir;

• Anamnez: Anamnez hastanın şikayetlerini dile getirmesi durumudur. Hasta hekime çeşitli semptomlar varlığında başvuruda bulunmaktadır. Hekim hastanın semptomlarını not eder ve ardından hekim fizik muayeneye geçer.
• Fizik Muayene: Fizik muayenede hastanın semptomları sebebiyle şüpheye düşünülen hastalıkların oluşabileceği bölümler incelenmektedir. 
• Laboratuvar Tetkikleri ve Kültür Testleri: Laboratuvar tetkiklerinde ise hastadan kan ve idrar tetkikleri alınır. Laboratuvarda hastanın kan hücresi değerleri, protein ve kan şekeri seviyesinin yanı sıra, böbrek fonksiyon göstergeleri, mineral düzeyleri, enfeksiyon varlığına dair antikor mevcudiyeti ya da yokluğu değerlendirilir. Yapılan diğer kültür testleri ile hastalık sebebi belirlenmeye çabalanır.
• Radyolojik Görüntüleme: Radyolojik görüntüleme yöntemlerinde hekimler hastalarda gözlenen hastalık durumunun tanı ve tedavisinin yapılabilmesi için radyasyon, yüksek frekanslı ses dalgaları, ya da manyetik alan kullan çeşitli görüntüleme aletlerini kullanarak hastalığı tespit etmeye çalışmaktadır. Hekim radyolojik görüntülemede;
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MR): Bu yöntem, manyetik alan kullanarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Fizik muayene ve Laboratuvar sonuçlarıyla tam anlaşılamayan durumlarda veya ek bir hastalık varlığını mevcudiyetini saptamak ve ayırıcı tanı yapmak için kullanılabilir. 
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): Bilgisayarlı tomografi hastalıkların teşhisinden en önemli katkısı özellikle kanser durumlarında yapılacak olan evrelemenin yapılabilmesini sağlamaktır. Bilgisayarlı tomografi sayesinde kanserlerin metastaza uğrayıp uğramadığı, lenf nodlarını tutup tutmadığı ve organların nerelerini etkilediği gözlemlenebilmektedir.
• Pozitron Emisyon Taraması (PET): Pozitron emisyon taramasında hastaların kanına radyoaktif özellikleri bulunan bir şeker verilmektedir. Kana verilen bu şeker hücreler tarafından kullanılır. Eğer bir hücre grubunda aşırı büyüme durumu mevcutsa o hücre grubu diğerlerine oranla daha fazla radyoaktif şeker tüketimi gerçekleştirmektedir. bu hücre grubunda oluşan radyoaktivite alanları pozitron emisyon taramasına özgü kamera çeşitleri ile tespit edilerek görüntülenebilmekte ve hastalığın hangi bölgede olduğu bulunabilmektedir.
• Ultrasonografi (USG): Ultrasonografi; ses dalgaları kullanılarak görüntünün oluşturulduğu bir görüntüleme yöntemidir. Bu yöntemle hekim hastanın herhangi bir patoloji olup olmadığını inceleyebilmektedir.
• Göğüs Grafisi: Hastalarda göğüs grafisi ile akciğerler ve kalp değerlendirmeye alınarak emboli teşhis edilmeye çalışılabilir.
• Pulmoner Anjiogram: Hastaların akciğerlerinde bulunan damarlarda kan akımının fotoğrafları pulmoner anjiogram yardımıyla çekilebilmektedir. 

Metastaz Tedavisi

Metastatik kanser hastalıkları ve tedavileri; hastalığa yol açan etkenlerin bulunup bu etkenlere yönelik tedavi uygulanması ile yapılmaktadır. Metastaz tedavisinde hastalara destek tedavisi olarak sıvı elektolit düzenlenmesi; immünmodülator tedavi uygulanması ve biyomedikal tedavi gibi çeşitli medikal tedavi yöntemlerle yapılabilmektedir. Ayrıca hastalara cerrahi, kemoterapi ve radyoterapi, çeşitli nükleer tıp uygulamaları ve girişimsel yöntemlerde çok sık uygulanan tedavi yöntemleri arasında yer almaktadır.

Metastaz Ameliyatı

Çeşitli hasta gruplarında hastaların uygunluğuna göre ve diğer tedavi seçeneklerine yanıtsız kalması sebebiyle cerrahi yöntemler uygulanabilir. Cerrahi yöntemlerin hekimler tarafından hastalara uygulanmasının sebebi hastaların tedavi edilmesi yanı sıra hayat kalitelerinin de artmasıdır. Yapılan ameliyatlar sonucunda hastaların sağ kalım sürelerinde uzamalar gözlenebilmektedir. Metastazektomi olarak bilinen bu ameliyatlar uygun hasta profillerine hekimlerin lüzum görmesi üzerine uygulanabilmektedir.

Metastaz için Hangi Doktora Gidilir?

Metastatik hastalıklar kanser hastalıkları olduğu için metastaza birden çok bölüm bakabilmektedir. Hastalarda gözlenen semptomlar neticesinde gideceği bölüm hastaların hastalığının teşhis ve tedavisini gerçekleştirmektedir.

Hastalarda yaygın kemik ağrılarının oluşumu, nefes darlığı oluşumu, öksürük gözlenmesi, göğüs ağrısı, ağzına kan gelmesi, lenf bezlerinde şişlik ve ağrı oluşumu, hastalarda güç kaybının varlığı, halsizlik oluşması, yorgunluk görülmesi, ciddi kilo kaybı, yüksek ateş, diş etlerinde yoğun kanama, zamansız vajinal kanamalar, dışkıda kan gözlenmesi ve idrarlarında kan gözlenmesi gibi semptomlar varlığında mutlaka bir hekime başvuruda bulunulmalıdır.