Melasma (kloazma), özellikle yüz bölgesinde simetrik kahverengi veya gri lekelerle kendini gösteren kronik bir cilt problemidir. Genellikle alın, yanaklar, burun üstü ve dudak üstü gibi güneşe maruz kalan alanlarda ortaya çıkar. Kadınlarda erkeklere oranla 9 kat daha sık görülür ve hormonal değişimlerle yakından ilişkilidir.
Melasmanın Başlıca Nedenleri
Melasma gelişiminde birden fazla faktör rol oynar. Güneş ışınları (UV), melanositleri uyararak melanin üretimini artırır. Hormonal dalgalanmalar ise gebelik, doğum kontrol hapları veya hormon replasman tedavisi sırasında tetikleyici olabilir. Genetik yatkınlık, ailesinde melasma öyküsü olanlarda riski 3 kat artırır. Kozmetik ürünlerdeki tahriş edici maddeler ve tiroid disfonksiyonu gibi faktörler de katkıda bulunur.
Belirtiler ve Klinik Görünüm
- Leke Dağılımı: Yüzde "kelebek deseni" şeklinde (yanaklar, burun köprüsü, alın) sınırları belirsiz lekeler.
- Renk Değişimleri: Açık bejden koyu kahverengiye uzanan tonlar; yazın koyulaşma, kışın hafifleme eğilimi.
- Tipleri: Epidermal (yüzeysel), dermal (derin) ve miks tip olarak sınıflandırılır.
Teşhis Süreci
Dermatologlar klinik muayene ile tanı koyar. Wood lambası incelemesi:
- Epidermal tip: Pigment artışı belirginleşir.
- Dermal tip: Değişiklik az görülür.
Ayırıcı tanı için postinflamatuar hiperpigmentasyon, lentigo veya ilaç reaksiyonları ekarte edilir.
Tedavi Yaklaşımları
1. Topikal Tedaviler:
- Hidrokinon: Altın standart (%2-4); melanin sentezini inhibe eder.
- Triple Terapi Kremler: (Hidrokinon + Tretinoin + Kortikosteroid) FDA onaylı kombinasyon.
- Alternatifler: Azelaik asit (%15-20), kojik asit, C vitamini.
2. Medikal Prosedürler:
- Kimyasal Peeling: Glikolik asit, salisilik asit veya TCA ile epidermisteki pigmentin soyulması.
- Lazer Tedavileri: Q-anahtarlı Nd:YAG, fraksiyonel lazerler – dikkatli uygulanmalı (paradoksik koyulaşma riski!).
- Mikrodermabrazyon: Yüzeysel lekelerde destekleyici yöntem.
3. Koruma ve Bakım:
- Güneş Koruma: SPF 50+ mineral filtreli (çinko oksit/titanyum dioksit) ürünlerin her 2 saatte bir yenilenmesi.
- Renkli Kremler: Demir oksit içeren kozmetikler görünür ışığa karşı ek koruma sağlar.
Önleme Stratejileri
- Güneşe maruziyeti %70 azaltmak lekelerin tekrarlama riskini düşürür.
- Hormonal ilaç kullanımında dermatoloğa danışılmalı.
- Cilt bakım ürünlerinde alkol, parfüm gibi tahriş edicilerden kaçınılmalı.
Melasmada Beslenmenin Rolü
Antioksidan zengini diyet (domates, yeşil çay, bitter çikolata) oksidatif stresi azaltır. C ve E vitamini takviyeleri tedaviye destek olabilir, ancak aşırı demir alımı pigmentasyonu artırabilir.
Psikososyal Etkiler
Kronik lekeler özgüven kaybı ve sosyal izolasyona yol açabilir. Hastaların %60’ında anksiyete bildirilmiştir. Dermatolog + psikolog iş birliği tedavi başarısını artırır.
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
Lekelerde ani koyulaşma, kabarıklık veya kanama cilt kanseri şüphesi doğurur. Bu durumda dermatoskopi ve biyopsi şarttır.
