Mekonyum ileusu, yenidoğanlarda kalın bağırsak tıkanıklığına yol açan ciddi bir sindirim sistemi problemidir. Bebeğin ilk dışkısı olan mekonyumun anormal derecede koyu ve yapışkan olması sonucu ortaya çıkar. Bu durum özellikle kistik fibrozis hastalarında sık görülür ve acil müdahale gerektirir.
Mekonyum İleusu Nedir?
Mekonyum ileusu, bebeğin doğumdan sonraki ilk 48 saat içinde mekonyum çıkaramamasıyla karakterizedir. Normalde mekonyumun bağırsaklardan geçişini sağlayan sindirim enzimlerinin eksikliği (özellikle pankreatik enzim yetersizliği) nedeniyle dışkı jelimsi bir kıvam alır. Bu yoğun kitle, ileoçekal valf bölgesinde tıkanıklığa neden olur. Kistik fibrozisli bebeklerin %15-20’sinde görülür.
Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
Yenidoğanda karın şişliği, kusma (genellikle yeşil renkli) ve mekonyum çıkaramama en tipik belirtilerdir. Tanıda üç temel yöntem kullanılır:
- Direkt Karın Grafisi: "Sabun köpüğü görünümü" ve genişlemiş bağırsak ansları
- Kontrastlı Lavman: Gastrografin eneması ile tıkanıklık seviyesinin gösterilmesi
- Ter Testi: Kistik fibrozis tanısı için altın standart
Tedavi Yaklaşımları
- Konservatif Tedavi:
- Gastrografin veya asetilsisteinli lavmanlarla mekonyumun yumuşatılması
- Rehidrasyon sıvıları ile elektrolit dengesinin korunması
- Cerrahi Müdahale:
- Laparotomi ile mekonyum kitlesinin çıkarılması
- Bağırsak perforasyonu varsa ostomi açılması
- Mikrokolon varlığında bağırsak rezeksiyonu
Komplikasyonlar ve Risk Faktörleri
- Perforasyon: Bağırsak duvarının yırtılması (%30-40 vakada)
- Mekonyum Peritoniti: Steril kimyasal peritonit gelişimi
- Volvulus: Bağırsak dönmesi ve nekroz riski
- Pseudokist Oluşumu: Peritoneal kavitelerde kalsifiye kitleler
Kistik Fibrozis Bağlantısı
Mekonyum ileusu vakalarının %90’ından kistik fibrozis sorumludur. CFTR gen mutasyonu nedeniyle pankreas enzimleri (tripsin, lipaz) salgılanamaz. Bu durum mekonyumun su içeriğini azaltarak bağırsak lümeninde sertleşmeye yol açar. Kistik fibrozis tanısı alan bebeklerde pankreatik enzim replasmanı ve pulmoner rehabilitasyon hayati önem taşır.
Uzun Dönem Takip
Cerrahi sonrası bebeklerde:
- Bağırsak motilitesini düzenlemek için prokinetik ajanlar
- Tekrarlayan tıkanmaları önlemek için düşük moleküler ağırlıklı PEG solüsyonları
- Aylık kilo ve boy takibi ile beslenme durumunun değerlendirilmesi
- Solunum fonksiyon testleri (kistik fibrozis ilişkili akciğer komplikasyonları için)
Gebelikte Önleyici Yaklaşımlar
- Aile öyküsünde kistik fibrozis varsa prenatal genetik tarama
- Gebeliğin 18-22. haftalarında fetal bağırsak ekojenitesinin USG ile değerlendirilmesi
- Amniyon sıvısında tripsinojen seviyelerinin ölçülmesi
Prognoz ve Yaşam Beklentisi
Erken tanı ve doğru tedaviyle mekonyum ileusunda sağkalım oranı %85’in üzerindedir. Ancak kistik fibrozis eşlik ediyorsa, pulmoner komplikasyonlar nedeniyle ortalama yaşam süresi 40-50 yıla düşebilir. Multidisipliner takip (gastroenteroloji, pulmonoloji, beslenme uzmanı) yaşam kalitesini belirgin şekilde artırır.
