Mamografi Nedir?
Mamografi, x ışınları kullanılarak yapılan ve meme kanserinin erken tanısında kullanılan bir görüntüleme yöntemidir.
Mamografi meme kanserinin erken tanısında kullanılan görüntüleme yöntemidir. Röntgene benzer şekilde düşük yoğunluklu X ışınları kullanılarak meme dokusu içerisinde muayenede fark edilmeyen kitle ve kalsiyum birikimleri ortaya konur.
Meme kanseri kadınlarda en sık görülen kanser türüdür. Ayrıca kansere bağlı ölümlerde 2. sırada yer almaktadır. Son derece kötü seyirli bir hastalık olmakla birlikte erken dönemde teşhis edildiğinde tedavi edilmesi mümkündür. Meme kanserinin erken teşhisinde özellikle ileri yaş ve risk gruplarında kendi kendine meme muayenesi ve mamografi taramaları önem taşımaktadır.
Mamografi Çeşitleri
Mamografi 50 yıla yakın geçmişe sahip görüntüleme yöntemidir. Bu süreçte mamografi cihazı teknolojik açıdan farklılıklara uğrayarak gelişmiştir. Mamografi çeşitleri ihtiyaca göre daha detaylı bilgi edinmeye yardımcı olmaktadır.
Konvansiyonel Mamografi
Geleneksel olarak tabir edilebilecek mamografi çeşididir. Düşük doz X ışını kullanılarak meme filmi çekmeye imkan sağlar. Tarama amacıyla günümüzde hala kullanılmaya devam edilmekle birlikte tanısal değeri yeni tekniklere karşı düşük kalmıştır.
Dijital Mamografi
Dijital mamografide elde edilen görüntülerin bilgisayar ortamına aktarılmasını sağlar. Hızlı sonuç alınması açısında etkilidir. Ayrıca geleneksel mamografinin yetersiz kalabildiği büyük meme hacmine sahip kadınlarda ve 50 yaş altı popülasyonda meme kanserini tespit etme yeteneği yüksektir.
3D Mamografi
Tomosentez olarak da adlandırılan yöntem meme görüntülemede en güncel tekniklerden biridir. Kesit şeklinde çekimler yapar. Elde edilen kesitler ile memenin 3 boyutlu modelini oluşturur. Küçük detayları ortaya koymada etkili bir yöntemdir.
Mamografi Ne Zaman Çekilir?
Mamografi görüntülemeleri meme kanserinde altın standart yöntem olarak kabul edilmektedir. Belirti gösterenlerde tanı koymak amacıyla uygulanabileceği gibi herhangi bir şikayeti olmayan kadınların da mamografi çektirmesi tarama ve erken teşhis açısından önemlidir.
Tanısal mamografi fizik muayenede fark edilen meme içi kitlelerin detaylı incelenmesi amacıyla uygulanmaktadır. Ayrıca memede ağrı, akıntı, meme cildinde meydana gelen değişiklikler kişi kaç yaşında olursa olsun kanser riskine karşı mamografi ile değerlendirilmelidir.
Dünya genelinde yapılan çalışmalarla edinilen yaygın kanıya göre herhangi bir şikayeti olmayan kadınların 40-50 yaş arası 2 yılda 1 kez, 50 yaşından sonra da her yıl tarama amacıyla mamografi çektirmesi meme kanserine bağlı ölümleri azaltmaktadır.
Geçmişte kendinde veya ailesinde meme kanseri görülenler, kansere dönüşme ihtimali barındıran lezyonlara sahip kişiler riskli grupta yer almaktadır. Bu kişilerde mamografi taramalarına 40 yaş öncesinde başlanabilir.
Mamografi Nasıl Çekilir?
Mamografi İçin Hasta Hazırlığı
Tarama veya tanı amacıyla mamografi tekniğine başvurulabilir. Mamografi öncesi:
- Randevuya gelirken daha önceki mamografi sonuçlarını getirmek karşılaştırma sağlamak açısından faydalı olabilir.
- Mamografi çekimi öncesinde deodorant, pudra, losyon, ter önleyici kullanılmamalıdır. Bu maddelerin içerisindeki alüminyum gibi metal parçacıkları mamografi görüntüsüne yansıyabilir. Bu durum yanıltıcı sonuçlara sebep olabilir.
Mamografi Çekimi
Mamografi çekimi sırasında aşağıdaki adımlar uygulanır:
- Mamografi çekimi yalıtımlı özel odalarda gerçekleştirilmektedir.
- Kıyafetlerini çıkararak önlük giyen hasta uygulama için odaya alınır.
- Mamografi cihazı 2 plakaya sahiptir. Bu plakalar arasında memenin doğru bir şekilde yerleştirilmesi ve dokunun plakalar arasına aynı düzeyde yayılması amacıyla sıkıştırılır. Sıkıştırma işlemi memenin sabit kalmasını sağlar ve görüntüde bozulmaları en aza indirir.
- Mamografi çekimi için 2 pozisyon kullanılmaktadır. İlki kraniokaudal (CC) olarak nitelendiren yukarıdan aşağıya çekimdir. Özellikle tarama amacıyla yapılan görüntülemelerde sıklıkla bu pozisyon kullanılır.
- Mediolateral oblik (MLO) pozisyon ise iç kısımdan dışa doğru olan yatay çekimler için kullanılır. Dokular arasında sıkışıp kalan kitlelerin konumunu değerlendirmek için kullanılır. Taramada tespit edilen sorunlar daha detaylı olarak incelenebilir.
Mamografi Zararları
Mamografi sık uygulanan, girişimsel olmayan, güvenilir bir görüntüleme yöntemidir. Faydalarının zararının çok daha üzerinde olduğu yapılan çalışmalarla kanıtlanmıştır. Mamografi zararları görüntülemede kullanılan iyonize radyasyondan kaynaklanmaktadır.
İyonize radyasyon maruziyeti kanser risk faktörleri arasında yer almaktadır. Bu da başta mamografi, röntgen ve bilgisayarlı tomografi gibi görüntüleme yöntemleri hakkında soru işareti oluşturmaktadır. Mamografi radyasyon dozu düşüktür. Ayrıca uygulama yalnızca meme dokusunu kapsadığından dolayı diğer dokuların maruziyeti kısıtlanmış olur. Zararları en aza indirmek konusunda temel prensip ise gereksiz kullanımını kısıtlamaktır.
Risk grubunda yer almayan ve belirti göstermeyen 35 yaş altı kadınlarda mamografi taramalarına ihtiyaç duyulmamaktadır. Özellikle erken yaşlarda dokuların radyasyona daha duyarlı olması bu grupta mamografinin ilk tercih olmamasını destekler.
Mamografi Sonuç Değerlendirme
Mamografi X ışınlarının dokular üzerindeki geçirgenliğini kullanarak siyahtan beyaza gri tonlarından oluşan görüntü oluşturur. Yüksek yoğunluktaki alanlar X ışınını soğurduğu için beyaza yakın düşük yoğunluklu alanlar ise siyaha yakın görünür. Elde edilen mamografi görüntüleri uzman hekime iletilir. Mamografi sonuç değerlendirilmesi radyoloji uzmanları tarafından gerçekleştirilerek rapor haline getirilir.
Meme yağ dokusu, kanallar ve bağ dokusundan oluşmaktadır. Meme kanalları açık renkli çizgilenmeler şeklinde görünür. Yağ doku ve bağ dokusu ise düşük yoğunluklu olduğundan siyaha yakın görünür.
Normal dışı dokular farklı yoğunluklarından dolayı görüntüde kontrast farklılık oluşmasına sebep olmaktadır. Mamografide tespit edilebilecek sorunlar şu şekildedir:
- Kanallar ve diğer dokularda kalsiyum birikimi
- Kitleler
- Memeler arası simetri farklılıkları
- Daha önceki mamografiden farklı alanlar
Tespit edilecek normal dışı durumlar sonucunda aşağıdaki çıkarımlar sağlanabilir:
- Mamografi sonucunda ortaya çıkan kalsiyum birikimleri travma, iltihaplanma gibi durumlarda ortaya çıkmakla birlikte özel olarak mikrokalsifikasyon (küçük düzensiz birikintiler) görülmesi kanserle ilişkilendirilebilir.
- Kireçlenme olarak da nitelendirilebilecek kalsiyum birikimi ileri yaşa veya iyi huylu tümörlere (örneğin fibroadenom) bağlı ortaya çıkabilir.
- Sayıca artmış ve düzensiz kalsiyum birikimleri ise risk taşıyabileceğinden dolayı ileri tetkiklere ihtiyaç duyar.
Mamografi Sonrası
Mamografi işlemi cerrahi olmayan ve sadece görüntüleme amacı taşıyan bir uygulamadır. Bu nedenle, işlem sırasında hastanın ağrı veya acı hissetme durumu görülmezken işlem sonrasında günlük hayatına kaldığı yerden devam edebilir. Mamografi sonrası:
- Mamografi sonrası hasta bakımı gerekli değildir.
- Kişi işlem sonrasında evine dönebilir.
- Sıkışmaya bağlı memede kızarıklık ve hafif morluklar ortaya çıkabilir. Genellikle kendiliğinden düzelir.
Mamografi ile İlgili Sıkça Sorulan Sorular
Mamografi kaç yaşında çekilir?
Mamografi meme kanseri bulguları gösteren kadınlarda (memede kitle, akıntı, cilt yapısında değişiklik vb.) hekimin gerekli görmesi durumunda her yaşta uygulanabilmektedir. Ayrıca ailesinde veya kendisinde kanser geçmişi bulunanlarda erken yaşlarda uygulanabilir. Semptom göstermeyen kadınlarda tarama amacıyla 40 yaşından sonra mamografi çektirilmelidir.
Mamografi çekimi ne kadar sürer?
Mamografi çekimi hasta hazırlığı sonrasında genellikle yarım saatten daha kısa sürmektedir. Görüntüde ortaya çıkan bozukluklar, pozisyon hataları ve çekim sırasında memenin hareket etmesi gibi durumlar tekrar çekim yapılmasını gerektirebilir. Bu gibi durumlar sürenin uzamasına sebep olacaktır.
Mamografi için hangi bölümden randevu alınır?
Mamografi bir çeşit görüntüleme yöntemi olduğundan dolayı başta kadın hastalıkları, dahiliye ve genel cerrahi uzmanları olmak üzere birçok uzman hekim tarafından istenebilir. Memede ağrı, şişlik gibi şikayeti olanlar genellikle dahiliye veya genel cerrahi doktorları tarafından mamografiye yönlendirilmektedir. Eğer 40 yaş üzerinde rutin kontrol söz konusu ise yine genel cerrahi kliniğine başvurulabilir.
Mamografi sonucu kaç günde çıkar? Hemen çıkar mı?
Mamografi sonrasında elde edilen görüntülere doğrudan bilgisayardan ulaşılabilir. Ancak siyah beyaz bu görüntülerin anlamlandırılması radyolog hekim tarafından gerçekleştirilir. Sonuçların rapor halinde çıkması hastane yoğunluğuna bağlı olarak değişmektedir. Bu süre genellikle yarım gün ile 2 gün arasındadır.
Mamografi ve ultrason arasındaki fark nedir?
Mamografi ve ultrason temelde farklı fiziki mekanizmalar ile işleyen görüntüleme yöntemleridir. Mamografi X ışınlarını yanı iyonize edilmiş radyasyonu kullanarak doku yoğunluğunu ölçer. Ultrasonda ise tek bir kaynaktan çıkan ses dalgaları dokulardan yansıyarak geri döner. Ultrason radyasyon içermediğinden dolayı sıklıkla tercih edilir. Mamografinin meme kanseri tanısında üstünlüğü bulunmaktadır.
Mamografi adetin kaçıncı günü çekilir?
Meme hassasiyetinin ortadan kalktığı dönem mamografi için en uygundur. Adet bitimini takip eden hafta genellikle hassasiyetin en az olduğu dönemdir. Mamografi için tercih edilebilir.
Mamografi sonucu negatif ne demek?
Mamografide dokuların incelenmesi sonucunda herhangi bir patolojik duruma rastlanmaması “negatif” olarak ifade edilebilir. Genellikle raporu sade ve anlaşılır kılmak amacıyla bu tarz ifadelere yer verilmektedir. Mamografi sonucu negatif olan kişilerin de daha sonraki süreçte kontrollerini aksatmaması gereklidir.
Mamografi kaç yılda bir çekilmeli?
Mamografi herhangi bir şikayeti olmayan kadınlarda 40-50 yaş arasında iki yılda bir kez, 50 yaş üzerinde ise her yıl uygulanmalıdır. Risk durumuna göre mamografi sıklığı artırılabileceği gibi ultrason gibi görüntüleme yöntemleri de incelemeye dahil edilebilir.
Adetliyken mamografi çekilir mi?
Mamografi genellikle menopoz sonrası dönemde rutin olarak uygulanmaktadır. Menopoz öncesi dönemde mamografi çektirilmesi söz konusu ise bunun adet tarihine denk gelmesi çekim açısından önemli bir risk oluşturmaz. Ancak adet döneminde ortaya çıkan meme hassasiyeti mamografi sırasında memenin sıkıştırılmasına engel olabilir. Bu durum hastanın acısını artırırken olası hareketler ve yetersiz sıkıştırma görüntüde bozukluklara yol açar.
Hamileyken mamografi çekilir mi?
Mamografi düşük dozlarda da olsa radyasyon içerdiğinden dolayı zorunlu kalmadıkça hamilelik döneminde tercih edilmemelidir. Anne karnındaki bebek radyasyona normal bireylerden 10 kat daha duyarlıdır. Bundan dolayı hamilelik döneminde mamografi, röntgen, tomografi gibi tetkikler zorunlu hallerde tercih edilmelidir.
Emzirirken mamografi çekilir mi?
Emziren annelerin mamografi çektirmesi süte veya bebeğe zarar vermez. Radyasyonun süte nüfuz etmesi söz konusu değildir. Ancak genellikle bu dönemde hekimler tarafından tercih edilmez. Süt salgılayan meme bezleri normalden farklı bir görüntü oluşmasına sebep olacaktır. Bu durum da yanlış sonuçların ortaya çıkmasına neden olabilir.
Mamografi acıtır mı?
Mamografide ayrıntılı ve doğru bir inceleme için mümkün olduğunca fazla meme dokusunun plakalar arasında sıkıştırılması gerekmektedir. Oval yapıdaki doku paralel levhalar arasında eşit şekilde dağılıncaya dek sıkıştırılır. Sıkıştırma işlemi memede acıya sebep olabilir. Mamografi çektirenler genellikle bu acıdan dolayı sorun yaşamazlar.
Sağlık ocağında mamografi çekilir mi?
Ülkemizde mamografi aile sağlığı merkezlerinde (eski adıyla sağlık ocağı) ve toplum sağlığı merkezlerinde bulunan KETEM’lerde (Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezi) çektirilebilmektedir. Bunun yanı sıra birçok devlet hastanesinde mamografi uygulama odası bulunmaktadır.
Mamografi sonrası ultrason neden istenir?
Mamografi meme içerisinde fizik muayene ile tespit edilemeyecek kitle ve kireçlenmeleri ortaya koyar. Patolojik durumların detaylı incelemesinde sonraki adım olarak güvenilir ve zararsız bir görüntüleme yöntemi olan ultrason sıklıkla kullanılır. Meme şikayetlerine (akıntı, cilt değişiklikleri gibi) sahip olan kişilerde mamografide sorunun kaynağı tespit edilemediği durumlarda da ultrason tercih edilebilir.
Mamografi aç karnına mı çekilir?
Mamografi uygulaması öncesinde hastanın aç veya tok olmasıyla ilgili özel bir durum bulunmamaktadır. İşlem yalnızca meme dokusu üzerine uygulandığından dolayı alüminyum içerikli koltuk altı kozmetik ürünleri kullanılmamalıdır. Ayrıca bu bölgede implant mevcutsa doktor bilgilendirilmelidir.
Mamografi tip C nedir?
Mamografi doku yoğunluğuna göre görüntü oluşturmaktadır. Hekimler arasında bu yoğunlukları ifade etmek amacıyla derecelendirme yöntemleri kullanılmaktadır. En yaygın derecelendirme sistemi ise dünya çapında geçerliliği olan BI-RADS sistemidir. Dokular yoğunluklarına göre 1,2,3,4 veya A, B, C, D olarak derecelendirilir. Tip C memenin heterojen olarak yoğun olduğunu ifade eder. Kadınların yaklaşık olarak %40’ında görülen bu durum küçük kitlelerin mamografi gizlenmesine sebep olabilir.