Laboratuvar testleri, hastalıkların teşhisi, tedavi takibi ve sağlık durumunun değerlendirilmesinde kritik rol oynayan tıbbi analizlerdir. Bu testler, vücut sıvıları ve dokularındaki biyokimyasal değişimleri ölçerek klinisyenlere objektif veriler sağlar. İşte laboratuvar testlerinin kapsamlı incelemesi:
Laboratuvar Testlerinin Klinik Önemi
Laboratuvar bulguları, hastalıkların %70’inde tanıyı doğrudan etkiler. Kan, idrar, dışkı veya doku örneklerindeki anormallikler, semptomlar ortaya çıkmadan önce bile erken uyarı sinyalleri verebilir. Düzenli check-up programlarının temelini oluşturan bu testler, diyabet gibi kronik hastalıkların kontrolünde de vazgeçilmezdir.
En Sık İstenen Test Türleri
- Hematoloji Testleri: Tam kan sayımı (hemoglobin, lökosit, trombosit), koagülasyon paneli (PT, aPTT)
- Biyokimya Analizleri: Karaciğer fonksiyon testleri (ALT, AST), böbrek testleri (üre, kreatinin), lipid profili
- Endokrinolojik Testler: Tiroid paneli (TSH, T3, T4), hormon seviyeleri (kortizol, insülin)
- Enfeksiyon Taramaları: CRP, sedimantasyon, seroloji testleri (HBsAg, Anti-HIV)
- Tümör Belirteçleri: PSA (prostat), CA 125 (yumurtalık), CEA (kolorektal)
- İdrar Tahlili: Protein, glukoz, lökosit esteraz, mikroskobik inceleme
Test Öncesi Hazırlık Kuralları
Doğru sonuç için hastaların dikkat etmesi gerekenler:
- Açlık: Lipid profili ve açlık kan şekeri için 8-12 saat açlık şarttır
- İlaç Düzeni: Kan sulandırıcılar ve kortizon içeren ilaçlar doktora bildirilmeli
- Fiziksel Aktivite: Test öncesi 24 saat ağır egzersizden kaçınılmalı
- Sıvı Alımı: Su dışında çay/kahve tüketimi testi bozabilir
Sonuçların Yorumlanması
Referans aralıkları yaş, cinsiyet ve laboratuvara göre değişir. Anormal değerler:
- Yalancı Pozitif/Negatifler: Enfeksiyon veya teknik hatalardan kaynaklanabilir
- Kritik Değerler: Potasyum >6.5 mmol/L veya glukoz <50 mg/dL acil müdahale gerektirir
- Trend Takibi: Tek bir ölçüm yerine zaman içindeki değişim daha anlamlıdır
Özel Popülasyonlarda Testler
- Gebeler: TORCH paneli, gestasyonel diyabet taraması (OGTT)
- Yaşlılar: B12/folat, D vitamini, elektrolit dengesizlikleri
- Çocuklar: Gelişim geriliği varsa tiroid fonksiyon testleri
Test Güvenilirliğini Etkileyen Faktörler
- Preanalitik Hatalar: Yanlış tüp kullanımı, uygunsuz saklama koşulları
- Biyolojik Varyasyon: Gün içi ritim (kortizol sabah en yüksek)
- İnterferanslar: Lipemik örneklerde kimya analiz hataları
Yeni Nesil Tanı Yöntemleri
- Moleküler Testler: PCR ile viral yük tayini, genetik mutasyon taramaları
- Flow Sitometri: Lösemi alt tiplerinin ayırıcı tanısı
- Mikroarray Teknolojisi: Alerjen spesifik IgE paneli
Sık Yapılan Hatalar
- Rutin idrar tahlilinde steril olmayan kap kullanımı
- Kan alımında turnikenin 1 dakikadan fazla tutulması
- Soğuk zinciri kırılan örneklerde hormon testlerinin çalışılması
