Kraniotomi Nedir?

Kraniotomi; kelime anlamı olarak incelendiğinde kafaya pencere açmak şeklinde tasvir edilebilir. Kraniotomi adı verilen beyin ameliyatı işleminde beyin bölgesine pencere niteliğinde bir yer açılır ve içerisinden tümör alınıp temizleme işlemi gerçekleştirildikten sonra pencerenin kapatılması sağlanır. Kraniotomi, beyin tümörünün çıkarılması için en çok kullanılan, en sık tercih edilen ve de beynin tümörden temizlenmesinin en etkili yolu olarak kabul edilen bir yöntemdir.

Bu yöntemde hastanın saçları kesilir ve kafatasında bulunan kemiğin çıkarılması ile beyindeki tümörün bir kısmı veyahut mümkün ise tamamı alınarak temizleme yapılır. Tümörün tamamının temizlenememesi durumunda; alınabildiği kadar çok kısmının alınmasının ardından kafatası kemiği tekrar yerine yerleştirilir ve cilt üzerinde kapatma işlemi gerçekleştirilerek operasyon sonlandırılır.

Kraniotomi (beyin ameliyatı) öncesinde hastaya;

• Anestezi kontrolü (uygunluğun saptanabilmesi amacı ile)
• BT şeklinde kısaltılan bilgisayarlı tomografi (beyin tümörünün 3 boyutlu görüntüsünü elde etmek amacı ile)
• Difüzyon MR (dokulardaki su moleküllerinin hareketini kontrol edebilmek amacıyla)
• Dijital serebral anjiografi (beyindeki damarların görüntülerini elde etmek amacı ile)
• EEG şeklinde kısaltılan elektro ensefalo grafi (beyinde fonksiyon bozukluğu olup olmadığını kontrol etmek amacı ile)
• Fonksiyonel MR (tümörlerinin yerlerinin belirlenmesi amacı ile)
• Konsültasyon (kesin tanı koyulabilmesi amacı ile)
• Magneto elektro ensefalo grafi (beyin dokularının görüntülerini alabilmek amacıyla)
• MR spektroskopi (beyinde görülen kitlelerin ayrımını yapabilmek amacı ile)
• MR şeklinde kısaltılan manyetik rezonans görüntüleme (beynin dokularının kontrolüne istinaden yan ve ön dikey kesitlerinin görüntülenmesi amacı ile)
• MR traktografi (beyindeki sinir lif demetlerinin haritalanması ve 3 boyutlu görüntülerinin elde edilebilmesi amacıyla)
• Perfüzyon MR (beyindeki kan akışını görüntüleyebilmek amacı ile)
• Pozitron emisyon tomografisi (tümörlü hücrelerin büyümelerindeki değişimin gözlemlenmesi ve kontrol edilebilmesi amacıyla)
• Tam idrar tahlili (tümör dışında herhangi bir enfeksiyon olup olmadığının belirlenmesi amacı ile)
• Tam kan tahlili (tümör varlığının söz konusu olup olmadığı ile ilgili olarak ön araştırma yapabilmek amacı ile)
• Tomografi (patolojik veri elde edebilmek amacıyla) işlemleri yapılır.

Uyanık Kraniotomi Nedir?

Uyanık kraniotomi; beyin ameliyatının hasta uyanık pozisyonda iken yapılması durumuna verilen isimdir. Bir başka tabir ile hastaya lokal anestezi verilerek yapılan uyanık beyin ameliyatı şeklinde ifade edilmesi mümkündür.

Tıp literatüründe EKOG şeklinde kısaltılan ve elektrokortikografi ya da intrakraniyal elektroensefalografi ismi ile bilinen; kafatasının özel yöntemler ve aparatlar kullanılarak açılması işlemi mevcuttur. Beyin kabuğuna yerleştirilen elektrotların bölgede neden olduğu elektrik potansiyellerinin kaydedilmesi ile kortikal haritalama yapılır. Bu esnada da hastanın temel motor fonksiyonları ve konuşma kontrolünü sağlayan bölge sınırlarının gerçek zamanlı ve net olarak belirlenmesini sağlamaktadır. Genel anestezi ile uygulanan diğer yöntemlere alternatif olarak gerçekleştirilen bu uygulama, başarılı şekilde yapıldığında tatmin edici sonuçlar vermektedir.

Uyanık kraniotomi, standart yöntemler ile yapılan beyin ameliyatları ile kıyaslandığında; ameliyat sonrası dönemde oluşabilecek nitelikteki komplikasyonların oranını önemli bir ölçüde azalttığı ve beyindeki tümörün de neredeyse tamamının beyinden temizlenmesini sağladığı görülmüştür.

Uyanık Kraniotomi Hangi Tür Tümörler İçin Uygundur?

Uyanık kraniotomi işlemi;

• Menenjiom (Beyni saran zarlardan kaynaklanmakta olan, oldukça yavaş büyüme gösteren ve genellikle çoğu iyi huylu olan tümörlerdir.)
• Gliom (Beynin destekleyici dokusu niteliğinde olan ve glial adı verilen hücrelerde oluşan bir grup tümördür. Alt türleri ise ependimomlar, astrositomlar ve oligodendrogliomlar şeklinde belirtilebilir.)
• Beyin metastazı (Vücudun farklı bir bölgesinde oluşmuş olan kanser hücrelerinin lenf sistemi ya da kan aracılığı ile beyne taşınması sonucu meydana gelen durumdur.)
• Arteriovenöz malformasyon (AVM şeklinde kısaltılmaktadır ve atardamar ile toplardamar arasında oluşan; genellikle doğuştan olan damar anomalisidir.)
• Kavernom (Beyinde sıkıca sarılmış, anormal seviyede ince damar duvarlarına sahip küçük damarsal yapılardan oluşan ve şekli böğürtlene benzetilen damar yumaklarıdır.) 
• Stereotaktik beyin biyopsisi (Beyinde lezyon varlığında, görüntüleme yöntemleri kullanılarak uygulama alanının tam olarak belirlenmesi ile yapılan cerrahi işlemdir.)
• Kortikal displazi (Epilepsi hastalarında, özellikle çocukluk döneminde sık bir şekilde karşılaşılan gelişimsel nitelikli bir lezyondur.) için uygun niteliktedir.   

Uyanık kraniotomi özellikle beyin tümörünün tahliye edilmesi amacı ile işlem görecek olan hastalarda uygulanabilir niteliktedir. Operasyonun amacı; beyin tümörünün cerrahi bir işlemle çıkarılması sonrasında hastada oluşabilme ihtimali olan körlük, felç ve konuşamama durumu gibi insan hayatını doğrudan etkiler nitelikteki fonksiyonların devamını ve sürekliliğini sağlamaktır.

Yapılacak olan operasyonun hazırlığı günler öncesinden başlatılır. Bu sebebe bağlı olarak; her hastada uygulanması pratik olan bir yöntem niteliğinde değildir. Hastanın ameliyat esnasındaki durumunun ne olacağı konusu, ameliyat öncesi süreçte yapılan değerlendirme ile tespit edilir. Bu sebepler göz önünde bulundurularak;

• Acil olarak ameliyata alınması gereken hastalarda uygulanamaz.
• 12 saatin üzerinde bir süre boyunca yapılacak olan bir beyin tümörü vakasının operasyonunda genellikle ikinci yol olarak değerlendirilir, öncelikli değildir.  
• Kalp yetmezliği ve astım hastalığı problemi olan vakalar için de uygun olmadığından genellikle tercih edilmez.  

Uyanık Kraniotominin Avantajları

Uyanık kraniotominin avantajları;

• Standart yollar ile yapılması imkansız gibi görülen beyin cerrahisi işlemlerini minimum düzeyde komplikasyon riskleri ile yapılmasını mümkün kılması,
• Tümör kalıntısı sorununu ortadan kaldırması,
• Beyin şişmesine neden olmaması,
• Beyin ödemine sebebiyet vermemesi,
• Özel yöntem ile uyuşturma gerçekleştirildiğinden; normal operasyonlarda kullanılan anestezi ilaçlarının kalp, karaciğer ve bunun gibi organlara olan yan etkilerine neden olmaması 
• Operasyon sonrası süreçte hastanede kalma süresini azaltması şeklinde sıralanabilir. 

Uyanık Kraniotomi Öncesi Hazırlık

Öncelikle hasta anestezi uzmanı ile operasyon öncesinde görüştürülür. Bu görüşmenin amacı; hastanın tıbbi durumunun detaylı bir şekilde incelenmesi ve aynı zamanda da kişiliği ile psikolojik durumunun değerlendirilmesidir. Elde edilen verilere göre; hastanın uyanık beyin ameliyatının hangi şekilde gerçekleştirileceğine karar verilir.

• Sleep awake sleep ismi verilen uyur uyanık kraniotomi
• Awake ismi verilen uyanık kraniotomi yöntemlerinden bir tanesi belirlenir. 

Uygulanacak olan yönteme karar verildikten sonra ise hastanın kendisini hazırlayabilmesi açısından operasyon esnasında izlenecek olan prosedür ile ilgili bilgi verilir. Bunlar;

• İdrar yapılabilmesi için sonda takılması,
• Uzun süreli olarak yüz üstü pozisyonda yatacak olma,
• Ağız kuruluğu yaşama gibi durumlardır.

Yine bunlara ek olarak hastaya;

• Konuşma merkezinin ekran yardımı ile monitörize edilerek takip edilmesi amacı ile operasyon esnasında gösterilecek olan yazılar, şekiller ve resimler ile ilgili bilgilendirme yapılır. 
• Operasyon esnasında çeşitli komutlar verileceği ve bu komutları uygulaması gerektiği belirtilir.
• Bir doktorun ara sıra muayene işlemi yapacağı bildirilir. 
• Operasyon esnasında uyuşma hissi ve benzeri durumlar yaşadığı taktirde bunu ekibe bildirmesinin gerekliliği konusu hatırlatılır.

Kraniotomi Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler

Beyin ameliyatı sonrasında; beyin tümörlerinin yerleşimleri sebebi ile hem ameliyat öncesi süreçte hem de ameliyat sonrası süreçte hastada bazı fonksiyon kayıpları söz konusu olabilir. Bu kayıplar kraniotomi defekti nedir sorusuna yanıt niteliğindedir. Bu sebeple genellikle beyin ameliyatı sonrasında fizik tedavi ve rehabilitasyon programlarının uygulanması ve en üst düzeyde dikkat ile özen gösterilmesi hekimler tarafından tavsiye edilmektedir. Aynı zamanda; psikolojik açıdan destek alınması da oldukça önemlidir.

Unutulmamalıdır ki;

• Baş ağrısı hissedilmesi normaldir.
• Yorgunluk ve halsizlik söz konusu olacağından istirahat gereklidir.
• Beyin ödemi oluşabilir.
• Geçici görme kaybı söz konusu olabilir.
• Konuşma kaybı yaşanabilir fakat geçicidir.
• Düşünme kaybı yaşanabilir. 
• Terleme yaşanmamasına dikkat edilmelidir. Terleme kendisi ile birlikte enfeksiyon riskini de ortaya çıkaracaktır. 
• Bir süre kırmızı etten uzak durulmalıdır ve fazla kilolar söz konusu ise bir diyetisyene yönlendirme yapılabilir.
• Minik egzersizler yapılarak hareket kabiliyeti aktif bir şekilde kontrol altında tutulmalıdır. Kuvvet kaybı yaşanması muhtemeldir.
• Hekim tarafından reçete edilen ağrı kesici, antibiyotik ve mide koruyucu gibi ilaçların uygun dozlarda ve önerildiği gibi aksatılmadan alınması gerekmektedir. 
• Kaçak testi yapılıp herhangi bir kanama kaçağı olup olmadığı kontrol edilecektir. 
• Duş ve banyo konusunda hekimin önerilerini dikkate almak ve ilgili bölgenin su ile temasından kaçınmak gereklidir.
• Yaklaşık olarak 1 ay süre ile cinsel ilişkide bulunulmamalıdır. 
• Yaklaşık olarak 2 ay süre ile araç kullanımı yapılmamalıdır.
• Çok uzun süren seyahatlerden bir süre kaçınılmalıdır ve seyahat esnasında hekimin önerdiğini taşıt kullanılmalıdır.