Kolesterol, vücudumuzda hücre zarlarının yapısına katılan ve hormon üretiminde rol oynayan yağ benzeri bir maddedir. Ancak LDL (kötü kolesterol) seviyelerinin yükselmesi, damar tıkanıklığı ve kalp hastalıkları riskini artırır. Peki kolesterol yükselmesinin arkasındaki faktörler nelerdir? İşte detaylar:

Genetik Yatkınlık
Ailesel hiperkolesterolemi gibi kalıtsal hastalıklar, vücudun kolesterolü metabolize etme yeteneğini bozar. Bu durumda kişilerde genç yaşta bile LDL seviyeleri tehlikeli derecede yüksek olabilir. Aile öyküsü olan bireylerin düzenli tarama yaptırması önerilir.

Beslenme Alışkanlıkları
Doymuş yağlar (kırmızı et, tereyağı) ve trans yağlar (paketli gıdalar) açısından zengin bir diyet, kandaki LDL seviyelerini yükseltir. Aşırı şeker tüketimi de trigliserid artışına yol açarak dolaylı olarak kolesterol dengesini bozar.

Hareketsiz Yaşam Tarzı
Fiziksel aktivite eksikliği, HDL (iyi kolesterol) seviyelerini düşürürken LDL birikimini hızlandırır. Haftada en az 150 dakika orta tempolu egzersiz, kolesterol profilini iyileştirmede etkilidir.

Obezite ve Vücut Yağ Oranı
Özellikle karın bölgesindeki yağlanma, insülin direncini tetikleyerek kolesterol sentezini artırır. Vücut kitle indeksinin 30’un üzerinde olması, kardiyovasküler riski iki katına çıkarır.

Sigara Kullanımı
Sigara içmek, damar duvarlarında hasara neden olarak LDL partiküllerinin birikimini kolaylaştırır. Ayrıca HDL seviyelerini düşürerek kolesterol dengesini olumsuz etkiler.

Kronik Hastalıklar
Diyabet, hipotiroidi ve böbrek yetmezliği gibi durumlar kolesterol metabolizmasını bozar. Örneğin hipotiroidide tiroid hormonlarının azalması, LDL’nin parçalanmasını yavaşlatır.

Yaş ve Cinsiyet
Erkeklerde 45, kadınlarda 55 yaşından sonra kolesterol seviyeleri yükselme eğilimi gösterir. Menopoz sonrası östrojen seviyelerinin düşmesi de kadınlarda LDL artışına zemin hazırlar.

İlaçlar ve Tıbbi Durumlar
Kortikosteroidler, beta blokerler ve bazı doğum kontrol hapları gibi ilaçlar kolesterolü yükseltebilir. Bu tür ilaçları kullananların düzenli kan testi yaptırması önemlidir.

Çözüm Önerileri

• Akdeniz diyeti gibi liften zengin, doymamış yağ içeren beslenme modellerini benimseyin.
• Haftada 3-4 kez 30 dakika tempolu yürüyüş yapın.
• Sigarayı bırakın ve alkol tüketimini sınırlandırın.
• Kronik hastalıklarınız varsa düzenli kontrollerinizi aksatmayın.

Yüksek kolesterol genellikle sessiz ilerler. Bu nedenle 20 yaşından itibaren her 4-6 yılda bir kolesterol paneli yaptırmak, erken müdahale şansı sunar.