Kazıklı humma (tetanoz), Clostridium tetani bakterisinin neden olduğu ciddi bir sinir sistemi enfeksiyonudur. Toprak, toz veya hayvan dışkısıyla kirlenen yaralardan vücuda giren bakteri, kaslarda şiddetli spazmlara ve solunum yetmezliğine yol açabilir. Tedavi edilmediğinde ölüm riski %50’ye varan bu hastalıkla ilgili kritik bilgiler:
Kazıklı Humma Nedir?
Tetanoz bakterisinin ürettiği "tetanospazmin" toksini, omurilikteki inhibitör nöronları bloke ederek kasların kontrolsüz kasılmasına neden olur. Çene kilitlenmesi (trizmus) ve vücutta sertleşmeyle karakterizedir. Yenidoğanlarda göbek kordonu enfeksiyonuyla bulaşan formu "neonatal tetanoz" olarak adlandırılır.
Nasıl Bulaşır?
- Yara Kontaminasyonu: Paslı çivi, bıçak veya hayvan ısırıklarıyla derin dokulara bakteri girişi.
- Riskli Yaralar: Kirli yanıklar, gangrenli dokular, steril olmayan cerrahi kesiler.
- Diğer Yollar: Steril olmayan enjeksiyonlar, kulak deldirme, kontamine ilaç kullanımı.
Belirtiler ve Seyir
- İlk 3-21 Gün: Yara bölgesinde kas seğirmeleri, huzursuzluk.
- Klasik Üçlü: Çene kilitlenmesi, yutma güçlüğü, boyun sertliği.
- İlerlemiş Evre:
- Karın ve sırt kaslarında tahta sertliği
- Opistotonus (vücun kemer gibi gerilmesi)
- Solunum kaslarında spazm nedeniyle nefes darlığı
- Otonom sinir sistemi tutulumu (tansiyon dalgalanmaları, terleme)
Teşhis Yöntemleri
Klinik bulgular tanı için yeterlidir. Laboratuvar testleri genellikle gereksizdir:
- Yara Kültürü: Sadece %30 vakada bakteri üretilebilir.
- Tetanoz Antikor Testi: Aşılama öyküsü belirsizse kullanılır.
Acil Tedavi Protokolü
- Toksin Nötralizasyonu:
- İnsan tetanoz immünglobulini (HTIG) 3.000-6.000 ünite kas içi.
- Yara Temizliği:
- Nekrotik doku debridmanı ve hidrojen peroksit irrigasyonu.
- Antibiyotikler:
- Metronidazol IV (10 gün) veya penisilin G.
- Semptomatik Tedavi:
- Diazepam ile kas spazmlarının kontrolü
- Mekanik ventilasyon (solunum yetmezliğinde)
Korunma Stratejileri
- Aşılama:
- Çocukluk: Beşli karma aşı (DaBT-IPA-Hib) 2-4-6-18. aylarda.
- Yetişkinler: Td (tetanos-difteri) aşısı 10 yılda bir rapel.
- Yara Bakımı:
- Kirli yaralarda derin temizlik ve tetanoz profilaksisi.
- Riskli yaralarda HTIG + aşı kombinasyonu.
Risk Grupları ve Komplikasyonlar
- Yüksek Riskli Gruplar:
- Aşısız yenidoğanlar
- Yaşlılar (bağışıklık zayıflığı)
- Diyabet hastaları
- Ölümcül Komplikasyonlar:
- Solunum arresti
- Aspirasyon pnömonisi
- Kardiyak aritmiler
Ne Zaman Acil Müdahale Gerekir?
- Yaralanma sonrası çene hareketlerinde kısıtlılık.
- Sırt veya karın kaslarında istemsiz sertleşme.
- Nefes alırken göğüste sıkışma hissi.
Türkiye’de Güncel Durum
Sağlık Bakanlığı verilerine göre rutin aşılama sayesinde yıllık vaka sayısı 10’un altına düşmüştür. Son 5 yılda bildirilen vakaların %90’ı aşısız veya eksik aşılı bireylerdir.
