Kan zehirlenmesi (sepsis), vücudun bir enfeksiyona karşı verdiği kontrolsüz tepkinin organ yetmezliğine yol açtığı hayati tehlike taşıyan bir durumdur. Enfeksiyon odağından kana karışan mikroplar, bağışıklık sisteminin aşırı aktivasyonuna neden olarak doku hasarı ve şok tablosuna yol açar. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göse sepsis, dünya çapında her yıl 11 milyon kişinin ölümüne neden olmaktadır.
Kan Zehirlenmesinin Nedenleri
Sepsis genellikle bakteriyel enfeksiyonlar (özellikle E. coli, Staphylococcus aureus) kaynaklı gelişse de viral, fungal veya parazitik enfeksiyonlar da tetikleyebilir. En yaygın odaklar:
- Akciğer enfeksiyonları (zatürre)
- İdrar yolu enfeksiyonları
- Karın içi enfeksiyonlar (apandisit, peritonit)
- Cilt yaraları veya yanıklar
Risk faktörleri arasında diyabet, kanser tedavisi, dalağın alınması, ileri yaş ve yoğun bakım yatışı yer alır.
Belirtiler ve İlerleyiş
Sepsis üç aşamada ilerler:
- Sepsis: Ateş (38°C üstü) veya hipotermi (36°C altı), kalp atım hızında artış (>90/dk), solunum hızında artış (>20/dk)
- Ağır Sepsis: İdrar çıkışında azalma, bilinç bulanıklığı, nefes darlığı, trombosit düşüklüğü ile organ yetmezliği bulguları
- Septik Şok: Tansiyon düşüklüğünün sıvı tedavisine direnç göstermesi ve laktat artışı (>2 mmol/L)
Kritik Uyarı İşaretleri:
- Ciltte solukluk veya lekelenme
- Konuşma bozukluğu, şiddetli halsizlik
- Nefes almada güçlük
- 2 saatten uzun süren idrar yapamama
Teşhis Yöntemleri
- Laboratuvar Tetkikleri:
- Prokalsitonin ve CRP yüksekliği
- Laktat düzeyi (>2 mmol/L)
- Tam kan sayımı (lökosit yüksekliği/düşüklüğü)
- Mikrobiyolojik İnceleme: Kan kültürü, idrar kültürü, balgam kültürü
- Görüntüleme: Akciğer grafisi, abdominal ultrason, BT ile enfeksiyon odağının tespiti
Tedavi Protokolleri
- İlk 1 Saat (Altın Saat):
- Geniş spektrumlu antibiyotik başlanması (seftriakson + vankomisin)
- Sıvı resüsitasyonu (30 ml/kg kristaloid)
- Laktat düzeyi kontrolü
- Organ Desteği:
- Mekanik ventilasyon (solunum yetmezliğinde)
- Vazopresörler (noradrenalin) ile tansiyon desteği
- Diyaliz (böbrek yetmezliğinde)
- Kaynak Kontrolü: Apse drenajı, nekrotik doku debridmanı
Önleme Stratejileri
- Enfeksiyon Kontrolü:
- El hijyeni (WHO’nun 5 anı)
- Hastane kaynaklı enfeksiyonların önlenmesi (kateter bakım protokolleri)
- Aşılama: Pnömokok, influenza ve COVID-19 aşıları
- Risk Gruplarında Takip:
- Diyabetiklerde ayak bakımı
- Nötropenik hastalarda ateş protokolleri
İyileşme Sonrası Dikkat Edilmesi Gerekenler
Sepsis geçiren hastaların %50’sinde PSS (Post-Sepsis Sendromu) gelişir:
- Bilişsel bozukluklar (hafıza kaybı, konsantrasyon güçlüğü)
- Kas güçsüzlüğü ve yorgunluk
- Psikolojik sorunlar (anksiyete, PTSD)
Rehabilitasyon sürecinde fizik tedavi, nöropsikiyatrik destek ve düzenli kontroller şarttır.
Ne Zaman Acil Başvurulmalı?
Ateşle birlikte;
- Ciltte mor lekeler
- 12 saattir idrar çıkaramama
- Nefes alırken göğüste batma
- Bilinç bulanıklığı
Bu durumlarda vakit kaybetmeden 112 aranmalı veya acil servise gidilmelidir.
