Kalsiyum yüksekliği (hiperkalsemi), kandaki kalsiyum seviyesinin normalin üzerine çıkmasıyla ortaya çıkan ciddi bir metabolik sorundur. Yetişkinlerde normal serum kalsiyum değeri 8.5-10.2 mg/dL aralığındadır. Bu değerin 10.5 mg/dL’yi geçmesi hiperkalsemi olarak tanımlanır ve tedavi edilmezse hayati organlarda kalıcı hasara yol açabilir.
Kalsiyum Yüksekliğinin Başlıca Nedenleri
- Hiperparatiroidi: Paratiroid bezlerinin aşırı hormon üretmesi (vakaların %80’inden sorumlu)
- Kanser Kaynaklı: Akciğer, meme, prostat kanserleri veya multipl miyelom
- D Vitamini Toksisitesi: Kontrolsüz takviye kullanımı veya granülomatöz hastalıklar
- İlaç Yan Etkileri: Lityum, tiazid diüretikleri veya aşırı kalsiyum takviyeleri
- Diğer Nedenler: Sarkoidoz, tirotoksikoz, uzun süreli hareketsizlik
Belirtiler ve Klinik Tablo
Hafif hiperkalsemi (10.5-12 mg/dL) genellikle belirti vermez. Orta-şiddetli yükselmelerde ise:
- Sindirim Sistemi: Bulantı, kusma, kabızlık, iştah kaybı
- Böbrekler: Sık idrara çıkma, aşırı susama, böbrek taşı
- Nörolojik: Yorgunluk, kas güçsüzlüğü, konsantrasyon bozukluğu
- Kardiyak: Kalpte ritim bozuklukları, EKG’de QT kısalması
- Psikiyatrik: Depresyon, bilinç bulanıklığı, halüsinasyonlar
Teşhis Yöntemleri
- Serum Kalsiyum Testi: Total kalsiyum ve iyonize kalsiyum ölçümü
- Paratiroid Hormon (PTH) Düzeyi: Hiperparatiroidi tanısı için kritik
- D Vitamini Profili: 25-OH D3 ve 1,25-(OH)2 D3 düzeyleri
- Görüntüleme: Kemik sintigrafisi, BT/MR (tümör veya paratiroid adenomu araştırması)
- İdrar Testleri: 24 saatlik idrarda kalsiyum atılımı
Tedavi Protokolleri
Tedavi altta yatan nedene ve kalsiyum düzeyine göre planlanır:
- Acil Müdahale (Kalsiyum >14 mg/dL):
- Salin infüzyonu (hidrasyon)
- İntravenöz bifosfonatlar (Zoledronik asit)
- Kalsitonin veya diyaliz
- Uzun Vadeli Tedaviler:
- Paratiroid cerrahisi (adenomektomi)
- Kortikosteroidler (D vitamini toksisitesinde)
- Denosumab (kemik rezorpsiyonunu engelleyen biyolojik ajan)
Komplikasyonlar ve Riskler
- Böbrek Hasarı: Nefrokalsinoz veya kronik böbrek yetmezliği
- Kemik Erimesi: Osteoporoz ve patolojik kırıklar
- Kardiyak Arrest: Şiddetli hiperkalsemide ani kalp durması
- Pankreatit: Akut pankreas iltihabı riskinde artış
Önleme ve Yaşam Tarzı Önerileri
- D vitamini takviyelerini doktor kontrolünde kullanın
- Kalsiyum içeren antasitlerden kaçının
- Günde 2-3 litre su tüketerek böbrek koruması sağlayın
- Düzenli kemik dansitometri taramaları yaptırın
Ne Zaman Acil Başvurulmalı?
- Bilinç değişiklikleri veya şiddetli kas krampları
- İdrar çıkışında ani azalma
- Göğüs ağrısı veya çarpıntı atakları
- Geçmeyen kusma ve dehidratasyon bulguları
Endokrinoloji ve metabolizma hastalıkları uzmanları hiperkalsemi tedavisinde öncelikli başvuru merciidir. Kemoterapi ilişkili vakalarda onkolog ve nefrolog işbirliği hayati önem taşır.
