Kalsiyum fazlalığı (hiperkalsemi), kandaki kalsiyum seviyesinin normalin üzerine çıkmasıyla ortaya çıkan ciddi bir metabolik sorundur. Yetişkinlerde serum kalsiyum düzeyinin 10.5 mg/dL’yi aşması hiperkalsemi olarak tanımlanır. Bu durum kemik erimesi, böbrek taşı ve kalp ritim bozuklukları gibi komplikasyonlara yol açabilir.
Hiperkalseminin Başlıca Nedenleri
En sık görülen nedenler arasında primer hiperparatiroidi (%50-60) ve maligniteler (%20-30) yer alır. Paratiroid hormonunun aşırı salgılanması kemiklerden kalsiyum mobilizasyonuna neden olur. Kanser hastalarında ise tümörlerin salgıladığı PTH benzeri peptitler (PTHrP) veya kemik metastazları hiperkalsemiyi tetikler. Diğer önemli sebepler arasında D vitamini intoksikasyonu, sarkoidoz gibi granülomatöz hastalıklar, tiazid diüretik kullanımı ve uzun süreli hareketsizlik sayılabilir.
Belirtiler ve Klinik Tablo
- Nörolojik: Yorgunluk, kas güçsüzlüğü, depresyon, konsantrasyon bozukluğu
- Gastrointestinal: İştahsızlık, bulantı-kusma, kabızlık, pankreatit
- Renal: Poliüri (sık idrara çıkma), böbrek taşı, nefrokalsinozis
- Kardiyak: Hipertansiyon, QT kısalması, ventriküler aritmiler
- İskelet Sistemi: Kemik ağrısı, patolojik kırıklar
Tanısal Yaklaşım
Serum kalsiyum, fosfor ve paratiroid hormon (PTH) düzeyleri ilk basamak testlerdir. Hiperparatiroidide PTH yüksekken, maligniteye bağlı durumlarda PTH baskılanır. 24 saatlik idrarda kalsiyum atılımı ve D vitamini metabolitleri (25-OH D, 1,25-(OH)2 D) ölçümü ayırıcı tanıda kritiktir. Elektrokardiyografi (EKG) kardiyak etkileri değerlendirmek için şarttır.
Acil Tedavi Protokolü
- Hidrasyon: İntravenöz %0.9 NaCl ile agresif sıvı replasmanı (200-500 ml/saat)
- Diürez İndüksiyonu: Furosemid 20-40 mg IV (sıvı yüklenmesi riskine karşı)
- Bifosfonatlar: Zoledronik asit 4 mg IV veya pamidronat 60-90 mg IV
- Kalsitonin: 4-8 IU/kg SC/IM (hızlı etki için bifosfonatlarla kombine)
- Diyaliz: Refrakter vakalarda veya böbrek yetmezliği eşlik ediyorsa
Uzun Dönem Yönetim Stratejileri
- Hiperparatiroidi: Paratiroidektomi (tek adenomda %95 başarı)
- Malignite: Altta yatan kanserin kemoterapi/radyoterapi ile tedavisi
- İlaç Tedavisi: Sinakalset (PTH salınımını baskılar), denosumab (RANKL inhibitörü)
- Diyet Düzenlemesi: Kalsiyumdan fakir beslenme, D vitamini içeren takviyelerden kaçınma
Önleyici Tedbirler
- Kemik dansitometri taramaları (osteoporoz riski için)
- İdrar kalsiyum/kreatinin oranı takibi (böbrek taşı önleme)
- Kardiyak monitorizasyon (QT intervali ölçümü)
- Yıllık serum kalsiyum kontrolü (asemptomatik hiperparatiroidi hastalarında)
Hiperkalsemi acil müdahale gerektiren tıbbi bir durumdur. Tedavi edilmezse böbrek yetmezliği, koma ve kardiyak arrest gibi hayati riskler oluşturabilir. Belirtiler ortaya çıktığında endokrinoloji veya nefroloji uzmanına başvurulmalıdır.
