Kalp romatizması (romatizmal kalp hastalığı), tedavi edilmeyen boğaz enfeksiyonlarının tetiklediği ciddi bir komplikasyondur. Özellikle çocukluk ve gençlik döneminde ortaya çıkar, kalp kapaklarında kalıcı hasara yol açabilir. Bu makalede, hastalığın nedenleri, belirtileri ve modern tedavi yaklaşımlarını detaylıca ele alacağız.
Kalp Romatizması Nedir?
A grubu beta-hemolitik streptokok bakterilerinin neden olduğu boğaz enfeksiyonları sonrası gelişen bir otoimmün reaksiyondur. Bağışıklık sistemi yanlışlıkla kalp, eklem ve diğer dokulara saldırır. Akut romatizmal ateş atakları, kalp kapaklarında daralma (stenoz) veya yetmezlik gibi kalıcı sorunlara neden olabilir.
Risk Faktörleri ve Nedenleri
5-15 yaş arası çocuklarda daha sık görülür. Kalabalık ortamlarda yaşamak, yetersiz sağlık hizmeti ve tekrarlayan boğaz enfeksiyonları ana risk faktörleridir. Genetik yatkınlık da önemli bir rol oynar. Streptokok enfeksiyonları zamanında antibiyotikle tedavi edilmezse, vücuttaki antikorlar kalp dokusuna zarar verir.
Belirtiler ve İşaretler
Hastalık genellikle boğaz enfeksiyonundan 2-4 hafta sonra başlar. Eklemlerde gezici ağrı ve şişlik (diz, dirsek, bilek), ateş, halsizlik ilk belirtilerdir. Kalp tutulumunda nefes darlığı, çarpıntı, göğüs ağrısı ortaya çıkabilir. Cilt altında nodüller, ciltte döküntü (eritema marginatum) ve istemsiz hareketler (Sydenham koresi) diğer önemli bulgulardır.
Teşhis Yöntemleri
Jones kriterleri tanıda yol göstericidir. Boğaz kültürü veya hızlı strep testi ile geçirilmiş enfeksiyon araştırılır. Kan testlerinde sedimantasyon ve CRP yüksekliği, ASO düzeyinde artış görülür. Ekokardiyografi ile kalp kapak hasarı değerlendirilir. EKG’de PR uzaması gibi ileti bozuklukları tespit edilebilir.
Tedavi Protokolleri
Akut dönemde 10 günlük penisilin tedavisi uygulanır. Eklem şikayetleri için aspirin veya NSAİİ’ler kullanılır. Kalp yetmezliği varlığında diüretik ve ACE inhibitörleri başlanır. Şiddetli kapak tutulumunda cerrahi müdahale (kapak tamiri veya protez) gerekebilir.
Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Etkileri
Mitral kapak stenozu en sık görülen kalıcı hasardır. Atriyal fibrilasyon, kalp yetmezliği ve endokardit riski artar. Gebelik döneminde kalp yükünün artması ciddi sorunlara yol açabilir. İnme riski, özellikle atriyal fibrilasyonlu hastalarda yüksektir.
Korunma Stratejileri
En etkili yöntem streptokok enfeksiyonlarının zamanında tedavisidir. Romatizmal ateş geçirenlerde nüksleri önlemek için uzun süreli koruma gereklidir:
- Benzatin penisilin: 3-4 haftada bir kas içi enjeksiyon (en az 10 yıl veya 21 yaşına kadar)
- Penisilin V: Günlük oral profilaksi
- Eritromisin: Penisilin alerjisi olanlarda alternatif
Düzenli kardiyolojik takip ve diş enfeksiyonlarının önlenmesi hayati önem taşır.
Yaşam Tarzı Önerileri
Tuz kısıtlaması, düzenli egzersiz ve kilo kontrolü kalp yükünü azaltır. Diş hijyenine özen gösterilmeli, enfeksiyon durumlarında hekime başvurulmalıdır. Gebelik planlayan kadınlar öncesinde kardiyolojik değerlendirmeden geçmelidir.
