Kalça Çıkığı

Kalça Çıkığı Nedir? 

Kalça, vücut ağırlığının büyük kısmını destekleyen ve üst bacağın hareket etmesini sağlayan eklemdir. İnsanlar bu eklem sayesinde yürüyebilir, oturabilir ve merdiven çıkabilirler. 

Uyluk kemiğinin kalça ile birleştiği kısım kalça kemiğindeki boşluğa oturmak suretiyle kalça eklemini oluşturur ve böylece uyluk kemiğinin yuvarlak başının kalça kemiğinin içindeki boşlukta serbestçe dönerek hareket etmeyi sağlar. 

Kalça çıkığı durumunda uyluk kemiği kalça eklemindeki yuvasına oturamaz ve eklem gevşek kalır. Bunun sonucunda kalça eklemi tam ya da kısmi olarak yerinden çıkar. 

Kalça çıkıkları ortaya çıkış şekline göre konjenital ya da doğuştan kalça çıkığı ve kazanılmış kalça çıkığı olarak iki gruba ayrılır.

Kazanılmış kalça çıkıkları genelde düşme, trafik veya iş kazası gibi travmatik durumlar sonucunda ortaya çıkar ve travmatik kalça displazisi olarak adlandırılır.

Travmatik kalça çıkıkları anterior (ön), posterior (arka) ve santral (merkezi) olarak üç gruba ayrılır. 

• Posterior kalça çıkığı; en sık görülen türü olup, oturur pozisyonda iken önden alınan bir darbe sonucu ortaya çıkar. Posterior kalça çıkıklığı olan hastalarda kalça ve diz eklemi bükülmüş, bacak orta hatta yaklaşmış şekilde bulunur ve bakıldığı zaman çıkık olan taraf sağlam tarafa oranla kısalmış gözükür.
• Anterior kalça çıkığı; ikinci sıklıkta görülüp kişi ayakta iken kalça eklemine arkadan gelen bir darbe sonucu ortaya çıkar. Daha nadir gözükmesine rağmen uyluk kemiği başının kırıkları ile birlikteliği sık olduğu için önemlidir. 
• Santral kalça çıkığı; en nadir görülen tip olup aynı zamanda en hasar bırakan kalça çıkığıdır. Yandan darbe alma, yana doğru düşme ya da göçük altında kalma sonucu meydana gelir. Uyluk kemiğinin başı kalça ekleminin içine girdiği için çıkık olan taraf sağlam tarafa göre kısa gözükür. Kırık sebebiyle hemorajik şok (kanamaya bağlı şok) ve kireçlenme meydana gelebilir.

Doğumsal kalça çıkığı eskiden bebeğin anne karnında gelişimi sırasında kalça ekleminin anormal oluşumu sebebiyle ortaya çıktığına inanılan ve bu anormal oluşumun anne karnında ne kadar erken başlarsa kalça çıkığının o kadar ileri seviyede olduğu düşünülen bir durumdu. 

Ancak günümüzde kalçayı oluşturan yapıların anne karnında oluşumlarının normal olmasına rağmen sonradan çeşitli nedenlerle yapısal bozulma gösterdiğinin tespit edilmesi ile gelişimsel kalça displazisi terimi kullanılmaya başlanmıştır. 

Kalça Çıkığı Belirtileri Nelerdir? 

Yetişkinlerde ortaya çıkan kalça çıkığının en çok görülen belirtileri kalça çıkığı ağrılarıdır. Özellikle bel, kasık, kalça ve bacak bölgesinde görülen ağrıların yanında belirtiler şu şekilde sıralanabilir:

• Diz çöküldüğü ve yürürken adım atıldığı esnada bacakta yaşanan aksama nedeniyle yaşanan zorlukla hareket kısıtlılığı görülmesi
• Bazı hastalarda kalça bölgesinde morarmalar ve diğer deformasyonlar görülmesi
• Bazı hastalarda soğukluk hissinin artması

Bebeklerde görülen gelişimsel kalça displazisinin belirtileri ise:

• İki bacak arasında belirgin uzunluk farkı olması 
• Yeni doğan bebeklerin kalça ve dizlerinin serbest ve düz pozisyona gelmesi
• Bacak kıvrımlarının farklı olması, çıkık olan bacakta çizgilerin daha yukarıda ve derin olması
• Dizler 90 derece bükülü iken kalça çıkığının olduğu dizin diğerinden aşağıda olması 
• Kalça ekleminin hareketlerinde kısıtlılık örneğin bacakların dışa açılmaması
• Emekleme, oturma ve yürüme gibi kaba motor hareketlerin yapılmasında gerilik
• Yürüyen bebeklerde aksaklık
• Kalça ekleminin hareketi esnasında ses gelmesi olarak sıralanabilir.

Ayrıca bebeklerde kalp ve damar hastalığı, idrar yolları hastalıkları ve mide bağırsak hastalıkları varsa kalça çıktığından şüphe edilebilir.

Kalça Çıkığı Nedenleri Nelerdir?

Yetişkinlerde kalça çıkığının sebepleri yüksekten düşme, trafik kazası gibi travma yaşanmasıdır. Kalça bölgesine alınan bu darbe sonucu uyluk kemiği kalça ekleminden hareket ederek kalça çıkığına sebep olur.

Gelişimsel kalça displazisinin sebepleri tam olarak bilinmese de bazı risk faktörleri mevcuttur:

• Kız cinsiyet
• İlk gebeliklerde rahim tam gevşemediği için kalçaya baskı oluşması
• Çoğul gebeliklerde anne karnında kalça bölgesine hasar alınması
• Doğum esnasında makat (popo) pozisyonunda gelme
• Ailede kalça çıkığı öyküsü 
• Anne karnında bebeğin içinde bulunduğu amniyon sıvısının az olması
• Boyun kaslarının bir tarafta kısa olması
• Kafatasının arka kısmında yardımlaşma
• Omurganın doğuştan anomalileri
• Ayaklarda şekil bozukluğu olması
• Bebeklik döneminde kundak yapılması

Kalça Çıkığı Teşhisi

Kalça çıkığı şüphesi ile doktora başvuran her hastadan ayrıntılı bir hasta öyküsü alınıp fizik muayene yapılması gerekir. Fizik muayene esnasında kalça çıkığı belirtileri görülecektir.

Daha sonrasında uygun görüntüleme yöntemleri ile teşhis kesinleştirilir.

Yetişkinlerde görülen kalça çıkığının teşhisinde:

• Röntgen: İlk basamaktır. Kalça çıkığından şüphe edilen her hastada ön arka grafinin çekilmesi gerekir. Ön arka grafide hasta düz yatırılarak hangi uyluk kemiğinin diğerinden yukarıda olduğunun tespiti sağlanır. Çıkık olan tarafta uyluk başının diğerine göre büyük olması anterior çıkığı, küçük olması ise posterior çıkığı işaret eder. Yandan grafide ise çıkık olan tarafa yatırılarak çekilir. Hastanın ağrısı olduğu için çekmesi kolay değildir. Lateral grafi çıkığın yönünün tespitinde önemlidir.
• Bilgisayarlı Tomografi (BT): X ışınları kullanılarak kalça ekleminin üç boyutlu görüntülenmesi sağlanır. Yerine oturtulamayan kırıklarda eklem içi kırık parçalarının görüntülenmesi ve uyluk kemiğindeki kırıkların tespiti için kullanılır.
• Manyetik Rezonans Görüntüleme (MRG): Radyo dalgaları kullanılarak yapılan görüntülemede kalça çıkığının olduğu bölgedeki kas ve tendon gibi yumuşak dokularda hasarlanma olup olmadığının gösterilmesini sağlar.

Ailelerin çok merak ettiği ve korktuğu bir durum olan kalça çıkığının anlaşılması iyi bir muayene ve radyolojik görüntüleme ile mümkündür. 

Ailelerin bebeklerde kalça çıkığı nasıl anlaşılır sorusunun cevabının temelini iyi bir fizik muayene oluşturmaktadır. 

İlk tarama doğum esnasında yapılır, doğumdan sonraki 3 gün içinde ise tekrar muayene yapılır.

6 – 8 hafta sonra ise muayene ardından radyolojik görüntüleme ile kalça çıkığı testi yapılır.

• Ultrasonografi (USG): Özellikle ilk 6 ay kalça ekleminde kemik yapı tam gelişmediği ve daha çok kıkırdak yapıda olduğu için kalça çıkığı ultrasonu ile görüntüleme daha uygundur. Kalça ekleminin farklı açılardan incelenerek açıya göre derecelendirilmesi ile bebeklerde kalça çıkığı testi yapılır.
• Röntgen: 6 aydan büyük bebeklerde kullanılması daha uygun bir yöntemdir. Uyluk kemiğinin başının kalça kemiğinden çıkıp çıkmadığının tespitini sağlar. Radyasyon içerdiği için bebeklerde pek tercih edilmez.

Kalça Çıkığı Tedavisi

Travmatik kalça çıkıklarında yerine yerleştirme yöntemleri mevcuttur.

Posterior Kalça Çıkığı

• Allis manevrası: Sırtüstü uzanan hastanın kalçası bir yardımcı tarafından sabitlenir. Doktor çıkık olan kalçayı içe ve öne doğru iterek yerine yerleştirmeye çalışır. Yerleşen kalçadan ses gelir ve hastada bariz bir rahatlama gözlenir.
  
• Stimson yerçekimi yöntemi: Yüzüstü yatan hastanın çıkık olan bacağı aşağı doğru sarkarken doktor tarafından içe dışa döndürmek suretiyle yerine oturtulmaya çalışılır.
  
• Bigelow ve Ters bigelow yöntemi: Çıkık olan bölgenin önce genişletilmesi sonrasında yerine oturtulması yöntemidir.
  

Anterior Kalça Çıkığı

• Allis manevrası: Posterior kalça çıkığındaki gibi uygulanır. Doktor içe ve arkaya doğru iterek çıkık olan yeri yerleştirir.
  
• Lateral traksiyon yöntemi: Çıkık olan tarafı önce çekerek sonra yerine iterek yerleştirme yöntemidir.
  
• Stimson yerçekimi yöntemi: Posterior kalça çıkığındaki gibi aşağı doğru sarkan bacağın içe dışa döndürülerek kalçaya yerleştirilmesi yöntemidir.
  

Erişkinlerde Kalça Çıkığının Tedavisi İçin

• Ortopedik ayakkabı: Kalça çıkıklığına bağlı olarak bacaklar arası uzunluk farkının kapatılması için kullanılır.
• Cerrahi: En son tercih edilecek yöntem olup ortopedik ayakkabı ile ağrı giderilmezse bacaklar arası farkın giderilmesi için uygulanır.
• Eklem protezi cerrahisi: Çıkan kalçanın yerine uygulanan protez ile kalça çıkığının belirtileri giderilir.
• Kalça Çıkığı egzersizleri: Ameliyat sonrası fizyoterapist eşliğinde kalça, diz ve ayak bileği egzersizleri uygulanarak hastanın iyileşmesine yardımcı olunur. Hastanın 3 – 4 hafta içinde yürümeye başlaması hedeflenir.
  

Gelişimsel Kalça çıkığında tedavi seçimi bebeğin yaşına göre yapılır.

• 0 – 6 ay bebeklerde kalça çıkığı tedavisi: En sık tercih edilen yöntem kalça çıkığı bandajı olarak bilinen pavlik bandaj uygulamasıdır. Pavlik bandaj kalça hareketlerine izin verir sadece uyluk kemiğinin kalça ekleminden çıkmasına neden olacak hareketlere engel olur. 3 hafta uygulama sonrasında yapılan incelemede sonuç alındığı görülürse uygulamaya devam edilir, faydası olmadığı görülürse kalçayı yerine oturtup alçıya alma ya da cerrahi seçenekler değerlendirilir.
  
• 6 – 18 ay bebeklerde kalça çıkığı tedavisi: Kalçayı anestezi altında yerine oturtulur. Bebeklerde kalça çıkığında alçı uygulaması yerine oturtma ameliyatından sonra uygulanır.
  
  • Traksiyon: Açık veya kapalı yöntemle yerine oturtma ameliyatları öncesi bacaklardan çekme yöntemi uygulanır, böylece redüksiyon ameliyatlarına hazırlık yapılır.
    
  • Kapalı Redüksiyon: Anestezi altındaki bebeğin kalça ekleminin yerine oturtulması işlemidir. Uygulama ile yerine oturtma sağlanır ise alçıyla sabitlenir. 6 hafta sonra alçı kontrol edilir, gerekli görülmesi durumunda alçı değiştirilir. Toplamda 3 ay hareketsizlik sağlanması önemlidir.
    
  • Açık Redüksiyon: Kapalı Redüksiyon yöntemi ile yerine oturtulamayan kalça ekleminin yerine oturtulması işlemidir. Açılan kesinin yerine göre anterior açık redüksiyon ve medial açık redüksiyon olarak ikiye ayrılır. İşlem sonrası hareketi engellemek için alçı uygulanır. Toplamda 3 ay hareketsizlik sağlanır.
    

Kalça Çıkığı Tedavi Edilmezse 

Travmatik kalça çıkıklarının tedavi edilmemesi sonucunda bazı komplikasyonlar ortaya çıkabilir;

1. Osteonekroz: Kalça çıkığı nedeni ile kalça ile uyluk kemiği arası kanlanma kesilir. Bazı durumlarda kalça yerine oturtulsa bile geç dönemde meydana gelebilir.
   
2. Post-travmatik osteoartrit: Kalça bölgesindeki kemik ve eklemlerin iltihabıdır. Kalça çıkığı sonrası uzun dönemde en sık görülen komplikasyondur.
   
3. Damar sinir hasarı: Kalça ekleminin çıkması ile bölgedeki damarlarda ve sinirlerde hasarlanma meydana gelir, tedavi edilmemesi durumunda felç ve kangren oluşabilir.
   
4. Derin ven trombozu ve Tromboemboli: Hastalarda hareketsizlik sonucu ortaya çıkabilir. Önlemek için basınçlı çoraplar ve antiembolik ilaçlar kullanılır.
   

Hamilelikte Kalça Çıkığı

Hamilelikte kilo almaya bağlı olarak vücudun ağırlık merkezi değişmektedir. Hamileler dengelemek için ağırlıklarını topuklarına vererek yürürler bunun sonucunda bel ve kalçaya binen yük artar. 

Kalça çıkığı olan anne adaylarında kalçaya binen yükün artması sebebi ile ağrılar daha çok olmaktadır. 

Hamile kalmayı planlayan kadınların kalça çıkığı teşhisinin olması durumunda önce kalça çıkığı ameliyatı olması gerekmektedir. 

Hamilelik esnasında operasyon yapılması mümkün değildir. Tedavi sonrasında hamile kalmaları durumunda bile normal doğum zorlu ve riskli olacağı için sezaryen doğum önerilmektedir.

Kalça Çıkığı için Hangi Doktora Gidilir?

Bebeklerde bacaklarda uzunluk farkı gözlenmesi, bacak hareketlerinde kısıtlılık, kaba motor hareketlerin yapılmasında gerilik, aksak yürüme ve kalça ekleminden ses gelmesi durumunda önce bir çocuk hastalıkları uzmanına daha sonra onun uygun görmesi durumunda ise Ortopedi ve Travmatoloji uzmanına gidilmesi gerekmektedir.

Erişkinlerde ise; bacaklarda ağrı hissedilmesi, kalça ve kasık bölgesinde ağrı, hareket kısıtlılığı, kalça bölgesinde renk değişiklikleri görülmesi durumunda bir ortopedi ve travmatoloji uzmanına muayene olunması gerekmektedir.