Kafatası şekil bozuklukları, bebeklerin kafa kemiklerinin simetrik gelişmemesi sonucu ortaya çıkan yapısal sorunlardır. Bu durum hem kozmetik kaygılara hem de nadiren nörolojik komplikasyonlara yol açabilir. Yenidoğanların yaklaşık %20’sinde görülen bu bozuklukların erken teşhisi ve tedavisi kritik önem taşır.
Kafatası Şekil Bozukluklarının Temel Türleri
Kafatası deformiteleri başlıca iki kategoriye ayrılır: pozisyonel bozukluklar ve kraniyosinostoz. Pozisyonel bozukluklar, bebeğin uzun süre aynı pozisyonda yatması nedeniyle oluşurken; kraniyosinostoz, kafatası kemikleri arasındaki sütürlerin erken kaynamasıyla ortaya çıkar.
Yaygın Görülen Deformite Türleri
- Plagiyosefali: Kafanın bir yanında düzleşme (%47 vakada görülür)
- Brakisefali: Kafanın arka kısmının düzleşmesi ve genişlemesi
- Skafosefali: Kafanın önden arkaya uzun ve dar olması
- Trigonsefali: Alın kemiğinin erken kapanmasıyla oluşan üçgen şekil
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Deformitelerin gelişiminde birden fazla faktör rol oynar:
- Rahim İçi Kısıtlılık: Çoğul gebelikler ve oligohidramnios
- Doğum Travması: Vakum veya forseps uygulamaları
- Boyun Kası Sıkılığı (Tortikolis): %85 plagiyosefali vakasında eşlik eder
- Genetik Yatkınlık: FGFR gen mutasyonları (kraniyosinostozda)
- Davranışsal Faktörler: Bebeğin sürekli sırtüstü yatırılması
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- Kafada belirgin asimetri ve düzleşmiş bölgeler
- Kulakların farklı hizalarda durması
- Alın çıkıntısında tek taraflı belirginleşme
- Yüzde eşitsizlik (bir gözün diğerinden daha dar görünmesi)
- Bıngıldakta erken kapanma veya anormal şekil
Teşhis Yöntemleri
- Fizik Muayene: Kraniyal asimetri indeksi ölçümü
- Fotogrametri: 3D yüz tarama ile şekil analizi
- Görüntüleme:
- Ultrason (bıngıldak açıksa)
- Bilgisayarlı Tomografi (sütür kaynamalarını tespit için)
- MRG (beyin dokusu basısı şüphesinde)
Tedavi Yaklaşımları
- Pozisyon Değiştirme Terapisi:
- Bebeğin baş pozisyonunun düzenli rotasyonu
- Karın üstü oyun süresinin günde 50-60 dakika olması
- Özel yastık kullanımı (4 aylıktan küçük bebeklerde)
- Fizyoterapi: Boyun kaslarına yönelik germe egzersizleri
- Kraniyal Ortez (Kask) Tedavisi:
- 4-12 ay arası bebeklerde uygulanır
- Haftada 23 saat kullanım ile 8-12 haftada düzelme
- Asimetri %50’nin üzerindeyse tercih edilir
- Cerrahi Müdahale:
- Kraniyosinostoz vakalarında zorunludur
- Endoskopik sütür rezeksiyonu (3 ay altı bebeklerde)
- Açık kraniyoplasti (ileri vakalarda)
Önleme Stratejileri
- Bebeklerin uyurken sırtüstü, uyanıkken farklı pozisyonlarda tutulması
- Beslenme sırasında kol pozisyonunun düzenli değiştirilmesi
- Tortikolis şüphesinde erken dönemde fizyoterapi başlanması
- Bebek taşıyıcıları kullanarak kafa basıncının azaltılması
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
- Kafa şeklinde 6 mm’den fazla asimetri gözlendiğinde
- 4 aylıktan sonra düzelme eğilimi görülmediğinde
- Bıngıldağın normalden erken kapandığı fark edildiğinde
- Yüz asimetrisi veya gelişim geriliği eşlik ettiğinde
Pediatrik nöroşirürji ve plastik cerrahi uzmanları, şiddetli vakaların yönetiminde birlikte çalışır. Erken müdahale ile vakaların %90’ında başarılı sonuçlar alınmaktadır.
