İmmünoterapi, vücudun bağışıklık sistemini güçlendirerek kanserle savaşmasını sağlayan devrimsel bir tedavi yöntemidir. Kemoterapi ve radyoterapiden farklı olarak, sağlıklı hücrelere zarar vermeden tümörlere hedefli müdahale eder. Bu tedavi özellikle ileri evre kanserlerde umut vaat etmektedir.
İmmünoterapi Nasıl Çalışır?
Bağışıklık sistemi, kanser hücrelerini "yabancı" olarak tanıyamadığında tümörler büyüyebilir. İmmünoterapi şu mekanizmalarla bu engeli aşar:
- Checkpoint inhibitörleri: PD-1/PD-L1 gibi bağışıklık frenlerini devre dışı bırakır.
- T-hücre transferi: Hastadan alınan T-hücreleri laboratuvarda güçlendirilip geri verilir.
- Monoklonal antikorlar: Tümör hücrelerini işaretleyerek bağışıklık hücrelerinin tanımasını sağlar.
Hangi Kanser Türlerinde Etkilidir?
- Akciğer kanseri: PD-L1 pozitif tümörlerde %30-40 yanıt oranı
- Melanom: 5 yıllık sağkalım oranını %35’e çıkarabilir
- Mesane kanseri: BCG tedavisine dirençli vakalarda alternatif
- Hodgkin lenfoma: Nivolumab ile %70 remisyon
Tedavi Protokolleri ve Uygulama
İmmünoterapi genellikle damar yoluyla (IV) 2-4 haftalık aralıklarla uygulanır. Tedavi süresi 6 ay ile 2 yıl arasında değişir. Yanıt diğer tedavilerden daha geç (8-12 hafta sonra) görülür. Kombine protokoller:
- Kemoterapi + Atezolizumab (akciğer kanseri)
- Radyoterapi + İpilimumab (melanom)
Yan Etkiler ve Yönetimi
Otoimmün reaksiyonlar en sık görülen yan etkilerdir:
- Endokrin problemler: Tiroidit (%10), hipofizit (kortizonla tedavi)
- Cilt reaksiyonları: Kaşıntı (%30), döküntü (antihistaminikle kontrol)
- Pnömonit: Öksürük-nefes darlığında acil BT çekimi
- Kolit: Şiddetli ishalde kolonoskopi ve immünsupresif tedavi
Hastaların Bilmesi Gerekenler
- Uygunluk kriterleri: Tümör mutasyon yükü (TMB) ve PD-L1 testi şart
- Maliyet: Türkiye’de SGK kapsamında özel protokollerle karşılanabiliyor
- Takip: Tedavi sonrası 3 ayda bir PET-CT ile nüks kontrolü
- Yaşam kalitesi: Kemoterapiye göre yorgunluk ve bulantı daha az
Türkiye’de Güncel Durum
2023 itibarıyla 15 onkoloji merkezinde immünoterapi ünitesi bulunuyor. Ülkemizde:
- Pembrolizumab: Akciğer, mide ve serviks kanserinde onaylı
- CAR-T hücre tedavisi: Lökemi için klinik deney aşamasında
- Yerli ilaç çalışmaları: TÜBİTAK destekli 4 aktif proje
Beslenme ve Destek Tedaviler
- Probiyotikler: Bağırsak mikrobiyotasını düzenleyerek tedavi yanıtını artırır
- D vitamini: Eksikliği immünoterapi etkinliğini azaltabilir
- Yüksek protein diyeti: Kas kaybını önlemek için günde 1.5g/kg
Gelecek Perspektifi
Neoantijen aşıları ve CRISPR teknolojisiyle kişiselleştirilmiş immünoterapiler klinik deneylerde umut vaat ediyor. 2025’te "tümör mikroçevresi düzenleyicileri"nin tedaviye eklenmesi bekleniyor.
