İdrar retansiyonu, mesanenin tamamen boşaltılamaması veya idrar yapma yetisinin kısmen/tamamen kaybıyla karakterize bir ürolojik sorundur. Akut (ani başlangıçlı) veya kronik (uzun süreli) formlarda görülebilir. Erkeklerde prostat büyümesi, kadınlarda pelvik organ sarkması gibi nedenlerle ortaya çıkabilir. Tedavi edilmezse böbrek hasarı veya mesane rüptürü gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
İdrar Retansiyonunun Başlıca Nedenleri
İdrar retansiyonu mekanik tıkanıklıklar, nörolojik bozukluklar veya ilaç yan etkileri kaynaklı olabilir. Prostat hipertrofisi (BPH) erkeklerde en sık görülen neden olup üretrayı sıkıştırarak idrar akışını engeller. Kadınlarda üretral darlık veya pelvik cerrahi sonrası yapışıklıklar benzer etki yaratır. Nörolojik sebepler arasında diyabetik nöropati, omurilik yaralanmaları veya multipl skleroz gibi mesane kasını kontrol eden sinirlerin hasarı yer alır. Antihistaminikler, antidepresanlar ve opioidler gibi ilaçlar da mesane kasılmasını baskılayarak retansiyona neden olabilir.
Belirtiler ve Tanı Yöntemleri
Akut idrar retansiyonunda şiddetli karın ağrısı, mesanede dolgunluk hissi ve idrar yapamama gibi acil bulgular görülür. Kronik formda ise zayıf idrar akışı, sık idrara çıkma, tam boşalmama hissi ve idrar kaçırma ön plandadır. Tanıda fizik muayene (mesane dolgunluğunun palpe edilmesi), üriner ultrason (rezidü idrar ölçümü) ve üroflovmetri (idrar akış testi) kullanılır. Nörolojik şüphede EMG veya MR gibi ileri tetkikler gerekebilir.
Tedavi Protokolleri
Akut vakalarda acil üretral veya suprapubik kateterizasyon ile mesane boşaltılır. Altta yatan nedenin tedavisi ise şu yöntemlerle sağlanır:
- İlaç Tedavisi: Alfa-blokörler (tamsulozin) prostat kaynaklı tıkanıklıklarda, kolinerjikler (betanekol) nörojenik mesanede kullanılır.
- Cerrahi Müdahale: Prostat rezeksiyonu (TURP), üretral darlıkta dilatasyon veya pelvik organ sarkması onarımı.
- Nörojenik Mesanede: Temiz aralıklı kateterizasyon (CIC) veya sakral nöromodülasyon.
Evde Yönetim ve Önleyici Stratejiler
- Mesane eğitimi: Tuvalet ihtiyacını ertelememek.
- Pelvik taban egzersizleri: Kegel hareketleri ile kas güçlendirme.
- Sıvı alım düzeni: Akşam saatlerinde sıvı kısıtlaması.
- Kabızlık önleme: Lifli beslenme ve düzenli egzersiz.
Komplikasyonlar ve Risk Grupları
Tedavi edilmeyen retansiyon; tekrarlayan idrar yolu enfeksiyonları, hidronefroz (böbrek şişmesi) veya böbrek yetmezliğine yol açabilir. Yüksek risk grupları arasında 50 yaş üstü erkekler, diyabet hastaları, nörolojik bozukluğu olanlar ve pelvik cerrahi geçirenler yer alır.
Ne Zaman Üroloğa Başvurulmalı?
İdrar yapamama, karında şişkinlik veya şiddetli ağrı acil müdahale gerektirir. İdrar akışında zayıflama, sık idrara çıkma veya tam boşalmama hissi gibi kronik belirtilerde ise üroloji uzmanına başvurulmalıdır. Erken tanı, kalıcı mesane hasarını önlemede kritik rol oynar.
