Soğuk hava veya stresle tetiklenen el ve ayak parmaklarındaki renk değişimi (beyazlaşma-morarma-kızarıklık), Raynaud fenomeni olarak tanımlanır. Bu durum, kan damarlarının aşırı daralması sonucu dokulara yetersiz kan gitmesiyle ortaya çıkar. Primer (sebepsiz) ve sekonder (altta yatan hastalığa bağlı) olarak iki türü vardır.

Belirtiler ve Tetikleyiciler

• Renk Değişimi: Soğuğa maruz kalındığında parmaklarda sırasıyla beyazlaşma (ishkemi), morarma (siyanoz), kızarıklık (reperfüzyon) evreleri.
• Diğer Semptomlar: Uyuşma, karıncalanma, ağrı veya zonklama hissi.
• Tetikleyiciler: Soğuk hava, stres, titreşimli alet kullanımı (matkap gibi), sigara.

Nedenleri ve Risk Grupları
Primer Raynaud genellikle 15-30 yaş arası sağlıklı bireylerde görülür. Sekonder Raynaud ise şu hastalıklarla ilişkilidir:

• Otoimmün hastalıklar (Skleroderma, Lupus, Romatoid Artrit)
• Damar tıkanıklıkları
• Tekrarlayan travmalar (mesleki)
• Tiroid bozuklukları
  Sigara kullananlar, kadınlar ve aile öyküsü olanlar risk altındadır.

Teşhis Yöntemleri

1. Klinik Öykü: Belirtilerin süresi ve tetikleyicilerin sorgulanması.
2. Fizik Muayene: Tırnak yatağı kapillerlerinin mikroskopla incelenmesi.
3. Kan Testleri: ANA, RF, CRP gibi testlerle altta yatan otoimmün hastalık araştırması.
4. Soğuk Uyarı Testi: Eller soğuk suya daldırılarak renk değişimi gözlemi.

Tedavi Yaklaşımları

• Yaşam Tarzı Değişiklikleri:
  • Soğuktan korunma (eldiven, kalın çorap)
  • Sigaranın bırakılması
  • Stres yönetimi (meditasyon, nefes egzersizleri)
• İlaç Tedavisi:
  • Kalsiyum kanal blokerleri (Nifedipin)
  • Topikal nitrogliserin kremleri
  • PDE5 inhibitörleri (Şiddetli vakalarda)
• Cerrahi: Sempatektomi (dirençli vakalarda)

Sekonder Raynaud’da Ek Tedaviler
Altta yatan hastalığa yönelik tedaviler:

• Skleroderma için immünsupresif ilaçlar
• Damar tıkanıklığı için antikoagülanlar
• Biyolojik ajanlar (Lupus’ta)

Komplikasyonlar ve Acil Durumlar
Uzun süreli ataklarda dokularda hasar gelişebilir:

• Ülserler veya gangren
• Parmak uçlarında şekil bozukluğu
  Geçmeyen ağrı, siyahlaşan deri veya yara açılması durumunda acil tıbbi yardım gerekir.

Korunma Stratejileri

• Ortam sıcaklığını 20-22°C arasında tutmak
• Buzdolabından yiyecek alırken eldiven kullanmak
• Kafeinli içeceklerden kaçınmak
• Titreşim yapan aletlerle çalışırken özel eldiven kullanımı

Ne Zaman Doktora Gidilmeli?

• Atakların sıklığı ve şiddetinin artması
• Parmaklarda yara oluşumu
• Eklem ağrısı, cilt sertleşmesi gibi ek belirtiler
  Bu durumlarda romatoloji veya dahiliye uzmanına başvurulmalıdır. Primer Raynaud genellikle iyi seyirliyken, sekonder form altta yatan hastalığın kontrolüyle yönetilir.