Hyalin membran hastalığı (HMD), yenidoğanlarda özellikle prematüre bebeklerde akciğerlerin yeterince gelişmemesi sonucu ortaya çıkan ciddi bir solunum yetmezliğidir. Akciğerlerdeki sürfaktan adı verilen maddenin eksikliği, hava keseciklerinin (alveoller) çökmesine ve solunum güçlüğüne yol açar. Bu hastalık, zamanında doğan bebeklere kıyasla erken doğan bebeklerde çok daha sık görülür.
Hastalığın Temel Nedenleri
Sürfaktan eksikliği, hyalin membran hastalığının ana nedenidir. Sürfaktan, akciğerlerdeki alveollerin yüzey gerilimini azaltarak solunum esnasında çökmelerini engelleyen hayati bir maddedir. Prematüre bebeklerde bu madde yeterince üretilemez. Ayrıca diyabetik annelerin bebeklerinde, sezaryenle doğanlarda veya perinatal asfiksi geçiren bebeklerde risk artar.
Belirtiler ve Klinik Tablo
Hastalık genellikle doğumdan hemen sonraki saatlerde kendini gösterir. Hızlı solunum (takipne), göğüs duvarında çekilmeler, burun kanatlarının solunuma eşlik etmesi ve inleme en tipik belirtilerdir. Dudak çevresinde morarma (siyanoz), kandaki oksijen seviyesinin düştüğünün göstergesidir. Dinlemekle akciğerlerde solunum sesleri azalmıştır.
Teşhis Yöntemleri
Akciğer grafisi tanıda altın standarttır. Röntgende "buzlu cam manzarası" denilen yaygın opasiteler ve hava bronkogramları görülür. Kan gazı analizinde düşük oksijen (hipoksi) ve yüksek karbondioksit (hiperkapni) saptanır. Ayrıca akciğer olgunlaşma testleri (L/S oranı) riskli gebeliklerde önceden değerlendirilebilir.
Tedavi Protokolleri
- Sürfaktan Tedavisi: Doğrudan trakea içine uygulanır. Erken dönemde verilmesi ölüm oranını %40 azaltır.
- Mekanik Ventilasyon: CPAP (Sürekli Pozitif Hava Yolu Basıncı) veya entübasyonla solunum desteği sağlanır.
- Destek Tedavileri: Vücut ısısının korunması, sıvı-elektrolit dengesi, enfeksiyon profilaksisi.
Komplikasyonlar ve Risk Faktörleri
- Pnömotoraks: Akciğer dokusunun yırtılması sonucu göğüs boşluğunda hava birikmesi.
- Kronik Akciğer Hastalığı: Uzun süreli oksijen ihtiyacı.
- İntrakraniyal Kanama: Özellikle <28 haftalık bebeklerde.
En yüksek risk 28 haftadan önce doğan ve 1500 gramın altındaki bebeklerdedir.
Korunma Stratejileri
- Antenatal Kortikosteroidler: Riskli gebeliklerde 24-34 haftalar arasında anneye uygulanır. Akciğer olgunlaşmasını hızlandırır.
- Doğumun Doğru Zamanlanması: Elektif sezaryenlerde 39 hafta öncesinden kaçınılmalı.
- Postnatal Bakım: Yenidoğan yoğun bakım ünitelerinin standartları.
Prognoz ve Takip
Erken müdahale edilen vakalarda sağkalım oranı %90’ın üzerindedir. Ancak ağır olgularda nörolojik sekeller veya bronkopulmoner displazi gelişebilir. Taburculuk sonrası düzenli pulmoner takip ve nörogelişimsel değerlendirme şarttır.
