HIV (İnsan Bağışıklık Yetmezliği Virüsü), bağışıklık sistemine saldıran ve tedavi edilmezse AIDS’e yol açabilen bir retrovirüstür. Virüs, CD4 hücrelerini hedef alarak vücudun enfeksiyonlarla savaşma yeteneğini zayıflatır. Erken teşhis ve modern tedavilerle HIV pozitif bireyler sağlıklı yaşam sürebilir.
HIV Nasıl Bulaşır?
Virüs şu yollarla geçiş yapar:
- Kan Yolu: Enfekte kan nakli, ortak enjektör kullanımı
- Cinsel İlişki: Korunmasız vajinal, anal veya oral seks
- Anne-Bebek: Hamilelik, doğum sırasında veya emzirme
Tükürük, ter veya sarılmakla bulaşmaz.
Belirtiler ve Evreler
Akut Evre (2-4 hafta sonra):
- Ateş, boğaz ağrısı, gece terlemeleri
- Kas ağrıları, lenf bezlerinde şişlik
- Döküntü ve ağız yaraları
Kronik Evre (Yıllarca sürebilir): - Belirtisiz dönem (Virüs sessizce çoğalır)
AIDS (CD4 <200 hücre/mm³): - Fırsatçı enfeksiyonlar (Tüberküloz, pnömoni)
- Kaposi sarkomu, lenfoma
- Nörolojik bozukluklar
Tanı Yöntemleri
- Antikor/Antijen Testi: En erken 18. günde pozitifleşir
- PCR Testi: Virüs RNA’sını 10. günden itibaren saptar
- Hızlı Testler: Tükürük veya kan örneğiyle 20 dakikada sonuç
Pencere döneminde test negatif çıkabilir. Şüpheli temas sonrası 3. ay tekrar test önerilir.
Tedavi Protokolleri
Antiretroviral Tedavi (ART):
- 2 NRTI + 1 INSTI/INI/NNRTI kombinasyonları
- Günlük tek tablet seçenekleri (Biktarvy, Triumeq)
Başarı Kriterleri: - 6 ayda viral yükün saptanamaz seviyeye (<50 kopya/mL) inmesi
- CD4 sayısının yükselmesi
Tedavi yaşam boyu sürmeli ve kesilmemelidir.
Korunma Stratejileri
- PreP (Maruziyet Öncesi): HIV negatiflerde yüksek risk durumunda günlük ilaç
- PEP (Maruziyet Sonrası): Şüpheli temas sonrası 72 saat içinde başlanan 28 günlük tedavi
- Kondom: Her cinsel ilişkide doğru kullanım
- Steril Enjektör: İlaç kullanıcıları için iğne değişim programları
Hamilelikte HIV
- Risk: Tedavisiz annede bebeğe geçiş oranı %15-45
- Önlem: ART ile geçiş riski <%1
- Doğum: Sezaryen önerilir
- Emzirme: Kesinlikle yasak (sütle bulaş riski)
HIV ile Yaşam
- Düzenli Takip: 3-6 ayda viral yük ve CD4 testi
- Aşılar: Grip, pnömokok, hepatit B aşıları şart
- Beslenme: Protein ve antioksidan ağırlıklı diyet
- Psikolojik Destek: Damgalanma ile başa çıkma terapileri
Acil Durumlar
Aşağıdaki belirtilerde acil başvuru gereklidir:
- 48 saati geçen 39°C+ ateş
- Nefes darlığı, şiddetli baş ağrısı
- Bilinç bulanıklığı, çift görme
- Kanlı kusma veya dışkı
