Hipomani
Hipomanik dönemlerde genellikle huzursuzluk, aşırı konuşkanlık, artan dikkat dağınıklığı, azalmış uyku ihtiyacı ve tek bir aktiviteye yoğun odaklanma gibi potansiyel özelliklerin yanı sıra olağandışı neşe, heyecan, alevlenme veya sinirlilik gibi aşırı duygular ortaya çıkar.
Hipomani Nedir?
Hipomani, bipolar bozukluk içindeki bir dönemi temsil eden ve kişinin ruh halini, düşüncelerini, davranışını etkiyen bir durumdur. Hipomani döneminde kişide aşırı derecede aktif bir zihin karmaşası bulunur.
Hipomanik dönemlerde genellikle huzursuzluk, aşırı konuşkanlık, artan dikkat dağınıklığı, azalmış uyku ihtiyacı ve tek bir aktiviteye yoğun odaklanma gibi potansiyel özelliklerin yanı sıra olağandışı neşe, heyecan, alevlenme veya sinirlilik gibi aşırı duygular ortaya çıkar. Hipomaninin önemli bir özelliği bipolar bozukluktaki mani dönemi kadar aşırı derecede duygu durumları görülmemesidir. Ancak yine de normalden daha üst seviye reaksiyonlar görülür.
Manik depresyon olarak da bilinen bipolar bozukluk, mani ve hipomani dönemlerinden oluşan aşırı duygusal tepkiler ve depresyon gibi aşırı duygusal çöküşlerle karekterize zihinsel bir hastalıktır. Bu hastalar depresyon dönemlerinde kendilerini aşırı mutsuz, ilgisiz, hiçbir şeyden zevk alamaz şekilde hisseder. Daha sonra bunun tam tersi olan mani ve hipomani dönemlerinde ise aşırı mutluluk, aşırı özgüven, aşırı konuşma gibi var olan durumla alakasız tepkiler görülür. Bu dönemde kişinin sağlıklı düşünmesi bozulur. Bu ruh halindeki değişimler yılda birkaç kez yaşanabilir. Bipolar bozukluk durumu genelde ömür boyu süren bir hastalıktır. Ancak tedaviler ile bu duygulardaki aşırılık kontrol altına alınabilir.
Hipomani Belirtileri Nelerdir?
Hipomani atakları genelde birkaç gün sürme eğilimindedir ve mani ataklarına göre daha iyi bir şekilde yönetilebilir. Hasta da bu dönemlerini atlatabileceği konusunda kendine daha fazla güvenir. Ancak yine de hipomani dönemlerinin hastanın hayatı üzerinde yıkıcı bir etkisi olabilir ve etrafındaki insanlar ruh halinde ve davranışlarında bir değişiklik fark edebilir. Ancak genellikle atak sırasında kişiler günlük aktivitelerine hafif etkilenmeler ile devam edebilmektedir. Hipomani döneminde hissedilebilecek duygulara bağlı belirtiler şu şekilde sıralanabilir:
1-) Aşırı mutluluk, coşku ve iyilik duygusu hissetme
2-) Çok heyecanlı hissetme
3-) Konuşmaların yavaş olduğunu düşünüp uçuşan fikirleri hızlı konuşarak dile getirme
4-) Sinirli hissetme
5-) Aşırı bir cinsel istek
6-) Düşüncelerde ani dağılmalar ve düşünceden düşünceye atlama
7-) Konsantrasyon konusunda zorlanma
Duygu ve düşünceler konusunda oluşabilecek yukarıdaki belirtiler dışında davranışlarda da bazı semptomlar ortaya çıkabilmektedir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
1-) Normalden daha hareketli olmak
2-) Çok ve aşırı hızlı konuşmak
3-) Çok arkadaş canlısı olmak
4-) Çok az uyumak
5-) Aşırı para harcamak
6-) Toplumsal kurallara uymayan hareketler yapmak
Hipomani Nedenleri Nelerdir?
Bipolar bozukluğun ve hipomaninin kesin olarak nedeni bilenemese de bazı faktörler neden olarak ortaya konabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
1-) Kişiler arası biyolojik farklılıklar:Bipolar bozukluğu ve buna bağlı hipomani atakları yaşayan kişilerde, beyin seviyesinde bazı değişiklikler olduğu tespit edilmiştir. Kişiler arasında var olan bazı biyolojik farklılıklarında bu durumu tetikleyebileceği düşünülmektedir.
2-) Genetik faktörler:Hipomani, kardeşinde, annesinde veya babasında bipolar hastalık olan kişilerde daha sık olarak ortaya çıkmaktadır. Yapılan bazı araştırmalarla bipolar bozukluğa neden olabilecek genler bulunmaya çalışılmaktadır.
Bu genel nedenler dışında hipomani veya bipolar bozukluğun hem oluşması hem de atakların sıklığının artmasına neden olabilecek bazı risk faktörleri bulunmaktadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
1-) Bipolar bozukluğa sahip olan ebeveyn ve kardeş gibi birinci derece akrabaların varlığı
2-) Kişinin sevdiği birini kaybetmesi gibi yüksek dereceli travmatik ve stresli olaylar
4-) Alkolün aşırı ve kötüye kullanımı
5-) Uyku düzeninde değişiklikler
6-) Depresyon dönemleri
7-) Bazı ilaç yan etkileri
Hipomani Teşhisi
Hipomaninin teşhisi esas olarak alınan öykü ve sorulan bazı sorulara yönelik konulur. Hastalık teşhisi, temel semptomların ve özelliklerin kombinasyonunun varlığına bağlıdır. Tanı için en az dört gün boyunca, günün büyük bölümünde alışılmadık şekilde artan aktivite, hareket ve yüksek enerjinin eşlik ettiği kalıcı ve anormal derecede yükselmiş, mutlu, coşkulu veya huzursuz bir ruh hali olmalıdır.
Hipomaniye eşlik eden ruh hali, aktivite ve davranışlar, kişinin normal, günlük durumundan oldukça farklıdır ve etrafındakiler tarafından kolayca fark edilir. Duygudurum dalgalanmasının olmaması ve duygudurum durumunun kalıcılığı, hipomanik bir dönemi normal bir duygudurum değişiminden ayırt etmeye yardımcı olur.
Hipomaninin tanımı gereği, belirli özellikler bir hastada hipomani teşhisini dışlamak için kullanılır. Bu özelliklere göre hastaya hipomani yerine manik atak veya depresyon tanısı konabilir. Örneğin, halüsinasyon görme veya sanrılar gibi psikoz semptomları, hipomanik bir dönem olasılığını dışlar.
Bunun dışında var olan semptomların şiddetinin aşırı olması ve kişinin günlük hayatını neredeyse tamamen engellemesi ve kişinin hastaneye yatırılmasını gerektirecek derecede olumsuz davranışların olması da hipomani teşhisini dışlar. Teşhis koymadan önce semptomların olası bir kaynağı olarak ilaç, uyuşturucu ve alkol de sorgulanmalıdır. Buna göre hastalık tanısı yine dışlanabilir.
Bipolar bozukluğunun tanısının konması için, bir kişide genellikle depresif ve bunun yanında ayrıca manik veya hipomanik ataklar görülmesi gerekir. Hipomani ve depresyon ile ilişkili, ancak mani ile ilişkili olmayan semptomların görülmesi, bipolar 2 bozukluğunu düşündürür. En az bir kere mani dönemi geçirilmesi ise bipolar 1 tanısını koydurur.
Bipolar bozukluğa bağlı hipomani tanısı, kişide sürekli olarak yüksek bir ruh haline aşağıdaki semptomlardan üçünün eşlik etmesi veya huzursuz bir ruh haline aşağıdaki semptomlardan dördünün eşlik etmesi sonucu konabilir. Tanıda kullanılan bu semptomlar şu şekilde sıralanabilir:
1-) Dikkatin çok kolay bir şekilde dağılması
2-) Aşırı ve anormal para harcama
3-) Hiç alakası olunmamasına rağmen büyük paraların yatırıldığı kumarlar oynama
5-) Sonucu bariz kötü olabilecek olaylara girişme ve kimseyi dinlememe
6-) Belirli hedeflere ulaşmak için yoğun bir şekilde istekli hissetmek
7-) Psikomotor ajitasyon olarak da bilinen huzursuzluk hissi
8-) Fikir uçuşması veya düşüncelerin birbiriyle yarıştığını hissetme
9-) Gerçekçi olmayan düşüncelere kapılma
10-) Uyku ihtiyacının normalden daha az olması
11-) Olağandışı konuşkanlık veya konuşmaya devam etmek için zorunluluk hissetme
Hipomani Tedavisi
Mani ile ilişkili psikoz ve aşırı derecede abartılı ruh hallerinin yokluğunda bile, hipomaninin ciddi ve uzun vadeli sonuçları olabilir. Örneğin, aşırı cinsellik, ilişkilerin bozulmasına ve cinsel yolla bulaşan enfeksiyonlara yol açabilir. Dikkatsiz harcama ciddi mali sıkıntıya neden olabilir ve uygunsuz davranışlar kişinin işini kaybetmesine veya sevdiklerinin uzaklaşmasına neden olabilir.
Duygudurum dengeleyici adı verilen ilaçların kullanılması, hipomaniyi tedavi etmenin en yaygın ve etkili yoludur. Buna bağlı olarak hekim aşağıdaki ilaçlardan birini veya birkaçını reçete edebilir:
1-) Antipsikotikler
2-) Benzodiazepinler (Anti-anksiyete ilaçları)
3-) Lityum (Antidepresan etkilere sahip bir duygudurum dengeleyici)
4-) Valproik asit (Nöbet engelleyici bir ilaç)
Bu ilaç tedavilerine ek olarak hastayı bir bütün olarak değerlendirerek hipomani yönetiminde bazı yaşam tarzı değişiklikleri de uygulanabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
1-) Kafein, şeker ve gürültülü, kalabalık sosyal alanlar gibi tetikleyici görevi görebilecek uyarıcılardan kaçınmak
2-) Günlük düzenli egzersiz
3-) Her gece yedi ila sekiz saat uyumak
4-) Düzenli ve dengeli yemek yemek
Hipomani Tedavi Edilmeze Ne Olur?
Hipomani tedavi edilmediği takdirde birçok soruna sebep olabilir. Ancak bu sorunlar mani gibi şiddetli belirtilere göre daha azdır. Ancak yine de yaşama dair olumsuz ortamlar ve durumlar yaratması mümkündür. Bunlardan bazıları şu şekilde sıralanabilir:
1-) Sevdiklerinin kişiden uzaklaşması
2-) İleride olumsuz sonuçlar oluşturacak işlere adım atmak
3-) Yapılan davranışların yaratabileceği sonuçları düşünememek
4-) Ciddi maddi kayıplar
5-) Toplum tarafından dışlanmak
6-) İlişkilerin yıkılması
7-) Depresyona eğilim
Hipomani İçin Hangi Doktora Gidilmelidir?
Hipomani için gidilmesi gereken bölüm psikiyatridir. Bu alanda uzman hekim hem hastalığın teşhisini koyacak hem de tedavisini planlayacaktır.
Hipomani durumunu düşündürecek herhangi bir belirti durumunda hekime başvurulmalıdır. Örneğin kişide önceden görülmeyen davranışların aniden ortaya çıkması, kişinin aniden durumla alakasız olarak aşırı mutlu, coşkulu olması, normal düşüncenin bozulması gibi durumların uzun sürmesi ve tekrarlaması durumunda hekime başvurmak gerekir.