Hematoloji, kan ve kan üreten organların (kemik iliği, dalak, lenf düğümleri) hastalıklarını inceleyen tıp dalıdır. Kan hücrelerinin (alyuvar, akyuvar, trombosit) yapımı, işlevi ve bozuklukları üzerine odaklanır. Bu alan kanserlerden (lösemi, lenfoma) kalıtsal bozukluklara (hemofili) kadar geniş bir spektrumu kapsar.
En Sık Görülen Hematolojik Hastalıklar
- Anemi (Kansızlık): Alyuvar sayısının azalmasıyla ortaya çıkar. Demir eksikliği, B12 vitamini yetersizliği veya kronik hastalıklar nedeniyle gelişir. Halsizlik, solukluk ve nefes darlığı başlıca belirtilerdir.
- Lösemiler: Kan kanserleri olarak bilinir. Akut (ani başlangıçlı) veya kronik (yavaş ilerleyen) formlarda görülür. Kemik iliğinde anormal hücre çoğalmasıyla karakterizedir.
- Lenfomalar: Lenf düğümlerinden kaynaklanan kanserlerdir. Hodgkin ve Hodgkin-dışı lenfoma olarak iki ana tipte incelenir.
- Kanama Bozuklukları: Hemofili (pıhtılaşma faktörü eksikliği) ve von Willebrand hastalığı gibi durumlar kontrolsüz kanamalara yol açar.
- Tromboz (Pıhtılaşma Bozuklukları): Damarlarda istenmeyen pıhtı oluşumu. Akciğer embolisi veya derin ven trombozu gibi hayati risk taşıyan durumlara neden olabilir.
Hematolojik Hastalıkların Belirtileri
- Anemi İşaretleri: Soluk cilt, sürekli yorgunluk, çarpıntı, tırnaklarda kırılma.
- Kanama Eğilimi: Sık burun kanaması, diş eti kanamaları, ciltte sebepsiz morluklar.
- Enfeksiyon Riski: Tekrarlayan ateşli hastalıklar (nötropeni durumunda).
- Lenf Nodu Büyümesi: Boyun, koltuk altı veya kasıkta ele gelen ağrısız şişlikler.
- Gece Terlemeleri ve Sebepsiz Kilo Kaybı: Özellikle lenfoma ve lösemide görülür.
Teşhis Yöntemleri
- Tam Kan Sayımı (Hemogram): Alyuvar, akyuvar ve trombosit değerlerini ölçer.
- Periferik Yayma: Kan hücrelerinin mikroskopta incelenmesi.
- Kemik İliği Biyopsisi: Lösemi veya miyelom şüphesinde altın standart tanı yöntemi.
- Koagülasyon Testleri: Pıhtılaşma bozukluklarını değerlendirmek için PT, aPTT, INR.
- Genetik Testler: Kalıtsal hastalıklar (orak hücreli anemi) veya kanser mutasyonlarının tespiti.
Tedavi Yaklaşımları
- İlaç Tedavileri:
- Demir/B12 takviyeleri (anemide),
- Kemoterapi (lösemi/lenfoma),
- Hedefe yönelik akıllı ilaçlar (imatinib gibi).
- Kan Ürünleri Transfüzyonu: Eritrosit, trombosit veya plazma desteği.
- Kök Hücre Nakli: Lösemi, lenfoma veya aplastik anemide kür sağlayabilir.
- Antikoagülan Tedavi: Pıhtı önleyici ilaçlar (warfarin, heparin).
Risk Faktörleri ve Korunma
- Değiştirilebilir Faktörler:
- Beslenme yetersizliği (demir/B12 eksikliği önlenebilir),
- Sigara/alkol kullanımı (lösemi riskini artırır),
- Hareketsizlik (tromboza zemin hazırlar).
- Değiştirilemez Faktörler:
- Aile öyküsü (hemofili, talasemi),
- Yaş (lösemi çocukluk çağında, miyelom ileri yaşta sık).
Hematoloji Uzmanına Ne Zaman Başvurulmalı?
- Kan Sayım Anormallikleri: Hemogramda düşük veya yüksek değerler çıkması,
- Açıklanamayan Morarmalar veya Kanamalar,
- Lenf Nodlarında 2 haftadan uzun süren şişlik,
- Kemik ağrısı (özellikle sırt/kaburga),
- Tedaviye dirençli halsizlik.
Önemli Not: Hematolojik hastalıkların çoğu erken teşhisle kontrol altına alınabilir. Düzenli check-up’lar ve anormal belirtilerde zaman kaybetmeden uzmana başvurmak hayat kurtarıcıdır.
