HELLP sendromu, hamileliğin ikinci yarısında veya doğum sonrası erken dönemde ortaya çıkan yaşamı tehdit eden bir komplikasyondur. Preeklampsinin ciddi bir formu olarak kabul edilen bu durum, adını İngilizce kısaltmasından alır: Hemoliz (kırmızı kan hücrelerinin parçalanması), Elevated Liver enzymes (karaciğer enzimlerinde yükselme) ve Low Platelet count (trombosit düşüklüğü). Genellikle 27-37. gebelik haftaları arasında görülür ve acil tıbbi müdahale gerektirir.
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
HELLP sendromu sıklıkla şu semptomlarla kendini gösterir:
- Şiddetli üst karın ağrısı (özellikle sağ kaburga altında)
- Baş ağrısı ve görme bozuklukları (bulanık görme, ışık hassasiyeti)
- Mide bulantısı, kusma, halsizlik
- Yaygın ödem (yüz, el ve ayaklarda şişlik)
- İdrarda koyulaşma veya kanlı idrar
Tanı için üç temel laboratuvar bulgusu gereklidir:
- Hemoliz: LDH >600 U/L, periferik yaymada parçalanmış alyuvarlar
- Karaciğer enzim yüksekliği: AST/ALT >70 U/L
- Trombositopeni: Trombosit sayısı <100.000/mm³
Risk Faktörleri ve Nedenleri
HELLP sendromunun kesin nedeni bilinmemekle birlikte, plasentadaki anormal damar gelişimi ve endotel hasarı temel mekanizma olarak kabul edilir. Risk faktörleri şunları içerir:
- Önceki gebelikte preeklampsi/HELLP öyküsü
- Çoğul gebelikler
- Kronik hipertansiyon veya böbrek hastalığı
- 35 yaş üstü gebelikler
- Otoimmün bozukluklar (antifosfolipid sendromu)
Tedavi Protokolleri
Tedavinin temel prensibi acil doğum‘dur. Bebeğin akciğer olgunluğu değerlendirilerek:
- 34. hafta sonrası: Hemen doğum planlanır.
- 24-34. haftalar arası: Steroid uygulamasıyla bebeğin akciğer gelişimi hızlandırılır ve 48 saat içinde doğum gerçekleştirilir.
Destek tedavileri şunları içerir: - Tansiyon kontrolü: Labetalol veya hidralazin infüzyonu
- Nöbet önleme: Magnezyum sülfat protokolü
- Kan ürünleri: Trombosit <20.000/mm³ ise transfüzyon
- Karaciğer koruma: Koagülopati varlığında taze donmuş plazma
Komplikasyonlar ve İzlem
Tedavi edilmezse hayati risk taşıyan durumlar gelişebilir:
- Annedeki riskler: Karaciğer rüptürü, DIC (yaygın damar içi pıhtılaşma), akut böbrek yetmezliği
- Bebekteki riskler: Erken doğum, gelişme geriliği, solunum sıkıntısı
Doğum sonrası 72 saat yoğun bakım takibi şarttır. Trombositler genellikle 3-5 günde, karaciğer enzimleri 3-7 günde normale döner.
Korunma Stratejileri
- Riskli gebelerde: 12. haftadan itibaren düşük doz aspirin (81 mg/gün)
- Düzenli takip: 20. haftadan sonra 2 haftada bir tansiyon ölçümü ve idrar proteini kontrolü
- Yaşam tarzı: Tuz kısıtlaması, protein ağırlıklı beslenme, yatak istirahati
Sonraki Gebelikler İçin Öneriler
HELLP geçirenlerde sonraki gebeliklerde %15-25 nüks riski vardır. Planlama aşamasında:
- Kardiyovasküler ve renal değerlendirme
- Trombofili paneli
- Gebelik öncesi aspirin başlanması önerilir.
