Göz şaşılığı (strabismus), gözlerin aynı noktaya odaklanamaması ve farklı yönlere bakması durumudur. Bu rahatsızlık, çocukların yaklaşık %4’ünü etkiler ve tedavi edilmezse kalıcı görme kaybına yol açabilir. Şaşılık sadece kozmetik bir sorun değil, aynı zamanda derinlik algısı ve okuma becerilerini de etkileyen fonksiyonel bir problemdir.
Şaşılık Türleri ve Özellikleri
- İçe şaşılık (Ezotropya): Gözlerin buruna doğru kayması. En yaygın türdür.
- Dışa şaşılık (Ekzotropya): Gözlerin dışa doğru kayması. Genellikle uzak bakışta belirginleşir.
- Yukarı kayma (Hipertropya): Bir gözün diğerine göre yukarıda durması.
- Aşağı kayma (Hipotropya): Bir gözün aşağıya doğru yer değiştirmesi.
Bu türlerin bazıları sürekli, bazıları ise yorgunluk veya stres durumlarında ortaya çıkan aralıklı formda görülür.
Şaşılığın Temel Nedenleri
Göz kaslarını kontrol eden sinirlerdeki problemler ana sebeptir. Doğumsal faktörler, kafa travmaları veya felç gibi nörolojik sorunlar kas dengesizliğine yol açabilir. Kırma kusurları (hipermetrop, miyop) özellikle çocuklarda gözün odaklanmak için aşırı çaba harcamasına ve şaşılığa neden olur. Down sendromu, serebral palsi gibi durumlar ve aile öyküsü de riski artırır.
Belirtiler ve Erken Uyarı İşaretleri
- Gözlerin paralel hareket etmemesi
- Başı eğerek veya döndürerek bakma ihtiyacı
- Çift görme veya bulanık görme
- Göz yorgunluğu ve baş ağrısı
- Işığa hassasiyet
- Derinlik algısında bozukluk
Çocuklarda bu belirtiler genellikle 3 yaşından önce ortaya çıkar. Yetişkinlerde ise ani başlangıçlı şaşılık beyin tümörü veya inme gibi ciddi sorunların işareti olabilir.
Teşhis Yöntemleri
Tanıda kapsamlı bir göz muayenesi şarttır. Hirschberg testi ile ışık yansımasının korneadaki konumu değerlendirilir. Örtme-açma testinde, bir göz kapatılıp açılarak kayma hareketi incelenir. Sinoptik cihazlarla üç boyutlu görme yeteneği ölçülür. Ayrıca kırma kusurlarını tespit için otorefraktometre ve fundus muayenesi yapılır.
Tedavi Seçenekleri
- Gözlük veya Lens: Hipermetropiye bağlı içe kaymalarda düzelme sağlanabilir.
- Ortoptik Egzersizler: Göz kaslarını güçlendiren özel egzersiz programları.
- Prizmatik Camlar: Çift görmeyi azaltmak için reçete edilir.
- Botoks Enjeksiyonu: Geçici olarak kas dengesizliğini düzenler.
- Cerrahi Müdahale: Kasların gücünü ayarlayan operasyonlar. Lokal anestezi ile yapılır.
Ameliyat Sonrası Süreç
Operasyon sonrası ilk 48 saat hafif şişlik ve kızarıklık normaldir. İki hafta boyunca yüzme ve tozlu ortamlardan kaçınılmalıdır. Dikişler kendiliğinden eriyen türdedir. Başarı oranı %85’in üzerinde olmakla birlikte, bazı vakalarda ikinci müdahale gerekebilir.
Korunma ve Erken Müdahalenin Önemi
Bebeklerde 6. ayda ilk göz muayenesi kritiktir. Ailede şaşılık öyküsü varsa bu süre 3 aya çekilmelidir. Güneş gözlüğü kullanımı ve ekran başında geçirilen sürenin kısıtlanması koruyucu önlemlerdir. Tedavide en yüksek başarı oranına 7 yaş öncesinde ulaşılır.
