Göz kayması (şaşılık), gözlerin aynı noktaya odaklanamaması durumudur. Bir göz düz bakarken diğeri içe, dışa, yukarı veya aşağı kayabilir. Bu durum hem çocuklarda hem yetişkinlerde görülebilen önemli bir görme sorunudur.
Göz Kayması Türleri
- İçe Kayma (Ezotropya): Gözlerin buruna doğru dönmesi (en yaygın çocukluk tipi)
- Dışa Kayma (Ekzotropya): Gözlerin dışa doğru kayması
- Yukarı Kayma (Hipertropya): Bir gözün yukarı doğru sapması
- Aşağı Kayma (Hipotropya): Gözün aşağı yönde kayması
- Gizli Şaşılık: Yalnızca göz bir objeye odaklanırken ortaya çıkan kayma
Nedenleri ve Risk Faktörleri
- Genetik yatkınlık (aile öyküsü)
- Göz kaslarının dengesiz çalışması
- Miyop, hipermetrop veya astigmat gibi kırma kusurları
- Serebral palsi, Down sendromu veya hidrosefali
- Kafa travmaları veya inme
- Diyabet ve hipertansiyon gibi sistemik hastalıklar
- Göz tümörleri veya katarakt
Belirtiler ve İşaretler
- Gözlerin paralel hareket edememesi
- Çift görme (diplopi)
- Baş ağrısı ve göz yorgunluğu
- Başın bir yana eğilerek bakma ihtiyacı
- Derinlik algısında bozulma
- Işığa karşı hassasiyet
- Okuma güçlüğü ve odaklanma sorunu
Teşhis Yöntemleri
- Kapsamlı Göz Muayenesi: Görme keskinliği testi ve kırma kusuru kontrolü
- Hirschberg Testi: Işık refleksinin korneadaki pozisyonunun değerlendirilmesi
- Kapama Testi: Gözlerin kayma eğiliminin ölçülmesi
- Sinoptik Cihaz: Üç boyutlu görme yeteneğinin analizi
- Nörolojik Görüntüleme: Altta yatan nörolojik nedenler için MR/BT
Tedavi Seçenekleri
- Gözlük veya Lens: Kırma kusurlarının düzeltilmesi
- Prizmatik Camlar: Çift görmeyi azaltan özel camlar
- Ortoptik Egzersizler: Göz kaslarını güçlendiren görme terapileri
- Botox Enjeksiyonu: Geçici olarak aşırı aktif kasları gevşetme
- Cerrahi Müdahale: Kasların gücünü ayarlayan ameliyat (en sık başvurulan yöntem)
- Kapama Tedavisi: Sağlam gözün kapatılarak zayıf gözün güçlendirilmesi
Ameliyat Süreci
Şaşılık cerrahisi genellikle genel anestezi altında yapılır. Cerrah, göz küresine bağlı kasların gerilimini ayarlayarak gözlerin hizasını düzeltir. İşlem sonrası 1-2 gün bandaj kullanımı ve 3-4 haftalık iyileşme süreci gerekir. Başarı oranı %60-80 arasındadır, bazen ikinci müdahale gerekebilir.
Komplikasyonlar ve Önlemler
Tedavi edilmeyen göz kayması kalıcı görme kaybına (ambliyopi) yol açabilir. Erken tanı için:
- Bebeklerde 6. ayda ilk göz muayenesi
- 3 yaşa kadar kapsamlı tarama
- Ailede şaşılık öyküsü varsa daha erken kontrol
- Yetişkinlerde ani kayma durumunda acil nörolojik değerlendirme
Günlük Yaşam Önerileri
- Bilgisayar kullanırken 20-20-20 kuralı (20 dakikada bir 20 saniye 20 metre uzağa bakma)
- Okuma mesafesinin 30-40 cm olması
- Parlamayı önleyen ekran filtreleri
- Düzenli göz nemlendirici damlalar
- UV korumalı güneş gözlüğü kullanımı
Göz kayması tedavisinde başarı, erken müdahale ve düzenli takiple mümkündür. Belirtiler fark edildiğinde göz hastalıkları uzmanına başvurulmalıdır.
