Gelişim geriliği, çocuğun yaşına uygun fiziksel, zihinsel, sosyal veya dil becerilerinde gecikme göstermesi durumudur. Erken teşhis ve doğru müdahale, çocuğun potansiyelini ortaya çıkarmada hayati önem taşır. İşte bu kompleks konuya dair kapsamlı bilgiler:

Gelişim Geriliği Türleri

• Motor Gelişim Geriliği: Emekleme, yürüme, nesneleri kavrama gibi kaba ve ince motor becerilerde gecikme.
• Dil ve Konuşma Geriliği: Sesleri anlama, kelime dağarcığı oluşturma veya cümle kurmada yaşıtlarından geride kalma.
• Sosyal-Duygusal Gerilik: Göz teması kuramama, akranlarla etkileşim eksikliği, duygu ifadesinde zorlanma.
• Bilişsel Gerilik: Problem çözme, hafıza veya soyut düşünme becerilerinde sınırlılık.

Nedenleri ve Risk Faktörleri

• Genetik Etkenler: Down sendromu, Fragile X gibi kromozomal bozukluklar.
• Doğumsal Sorunlar: Erken doğum, düşük doğum ağırlığı, doğum travması.
• Çevresel Faktörler: Yetersiz beslenme, toksik maruziyet (kurşun), ihmal veya istismar.
• Nörolojik Nedenler: Serebral palsi, epilepsi veya metabolik hastalıklar.

Erken Belirtiler Ne Zaman Fark Edilir?

• 3 aylıkken başını tutamama
• 9 ayda hece benzeri sesler çıkaramama
• 12 ayda işaret etme hareketi yapmama
• 18 ayda "anne", "baba" dışında kelime kullanamama
• 2 yaşında basit cümle kuramama
• 3 yaşında koşma veya merdiven çıkmada belirgin zorluk

Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler

1. Gelişimsel Tarama Testleri:
   • Denver II Gelişimsel Tarama Testi
   • Ages & Stages Questionnaires (ASQ)
2. Kapsamlı Değerlendirme:
   • Nörolojik muayene
   • İşitme-görme testleri
   • Genetik analiz (karyotip)
3. Görüntüleme:
   • Beyin MRI veya EEG (nöbet şüphesinde)

Tedavi ve Destek Yaklaşımları

• Erken Müdahale Programları (0-3 yaş): Fizyoterapi, dil terapisi ve duyu bütünleme terapileri.
• Özel Eğitim Desteği: Bireyselleştirilmiş Eğitim Programı (BEP) ile okul çağındaki çocuklara destek.
• İlaç Tedavisi: DEHB veya epilepsi eşlik ediyorsa nörolojik ilaçlar.
• Aile Eğitimi: Ev ortamında destekleyici aktiviteler için ebeveyn koçluğu.

Destek Teknolojileri ve Yenilikçi Uygulamalar

• Augmentatif ve Alternatif İletişim (AAC) cihazları
• Duyu bütünleme odaları (sensory integration rooms)
• Robot destekli terapi (yürüme eğitimi için)

Ailelere Pratik Öneriler

• Günlük Rutin Oluşturun: Yemek, uyku ve oyun saatlerini düzenli tutun.
• Oyunu Tedavinin Parçası Haline Getirin: Legolarla ince motor, saklambaçla sosyal beceri geliştirin.
• Olumlu Pekiştireç Kullanın: Küçük başarıları ödüllendirin (sözel takdir, sarılma).
• Gerçekçi Hedefler Belirleyin: Büyük becerileri küçük adımlara bölün.

Okul-İş Birliğinin Önemi
Öğretmenlerle aylık toplantılar yaparak:

• Sınıf içi uyumu destekleyecek düzenlemeler planlayın (örneğin, ön sırada oturma).
• Sosyal etkileşimi artıran aktivitelere katılımını sağlayın (koro, drama).
• Ödevlerde zaman esnekliği talep edin.

Yetişkinlik Döneminde Destek

• Mesleki rehabilitasyon programları
• Bağımsız yaşam becerisi eğitimleri (bütçe yönetimi, ulaşım kullanma)
• Korunmalı iş ortamları (supported employment)

Toplumsal Farkındalık ve Haklar

• 5378 sayılı Engelliler Kanunu kapsamında ücretsiz terapiler.
• Özel eğitim kurumlarından alınan hizmetler için SGK geri ödemeleri.
• Üniversite sınavında ek süre ve okuyucu desteği gibi haklar.