Gebelikte gelişim geriliği (IUGR), bebeğin anne karnında beklenen büyüme potansiyeline ulaşamaması durumudur. Bebeklerin yaklaşık %3-7’sinde görülen bu sorun, erken doğum, düşük doğum ağırlığı ve yenidoğan komplikasyonları riskini artırır.

Gelişim Geriliğinin Temel Nedenleri
Gelişim geriliği genellikle üç ana faktörden kaynaklanır: annedeki sağlık sorunları, plasental yetersizlik veya fetal problemler. Annede yüksek tansiyon, diyabet, böbrek hastalıkları veya sigara kullanımı, bebeğe giden kan akışını azaltır. Plasentanın erken ayrılması veya kordon anomalileri gibi durumlar ise besin ve oksijen transferini engeller. Fetal enfeksiyonlar, genetik bozukluklar veya çoğul gebelikler de önemli risk faktörleridir.

Tanı Yöntemleri ve Takip Süreci

• Fundus Yüksekliği Ölçümü: Rahim büyüklüğünün gebelik haftasına göre geri kalması ilk uyarıdır.
• Ultrason Değerlendirmesi: Bebeğin baş çevresi (HC), karın çevresi (AC) ve femur uzunluğu (FL) ölçülür. AC ölçümünün 10. persentilin altında olması tanı koydurur.
• Doppler İncelemesi: Umblikal arter ve orta serebral arter akımlarındaki anormallikler plasental yetmezliği gösterir.
• Biyofizik Profil: Fetal hareket, tonus ve solunumun ultrasonla değerlendirilmesi.

Risk Grupları ve Önlemler
Yüksek riskli gebelerde düzenli takip kritiktir:

• Kronik hipertansiyon veya preeklampsi öyküsü
• Önceki gebelikte gelişim geriliği yaşayanlar
• Otoimmün hastalıklar (lupus, antifosfolipid sendromu)
• Sigara, alkol veya uyuşturucu kullanımı
  Bu gruplarda haftalık NST ve 2-3 haftada bir Doppler incelemesi önerilir.

Tedavi Stratejileri
Tedavi altta yatan nedene ve gebelik haftasına göre planlanır:

1. Medikal Tedavi: Annede altta yatan hastalıkların kontrolü (tansiyon regülasyonu, kan şekeri dengesi).
2. Yatak İstirahati: Sol yan pozisyonda yatmak uteroplasental kan akımını %30 artırır.
3. Beslenme Desteği: Yüksek proteinli diyet, C vitamini ve E vitamini takviyeleri.
4. Steroid Uygulaması: 34 hafta altında erken doğum riski varsa akciğer olgunlaştırma iğneleri.
5. Doğum Planlaması: Şiddetli vakalarda 37-38. haftalarda sezaryen ile doğum.

Komplikasyonlar ve Uzun Dönem Etkileri
Tedavi edilmeyen vakalarda fetal distres, intrauterin ölüm veya yenidoğanda hipoglisemi riski artar. Uzun vadede bu bebeklerde nörogelişimsel gecikmeler, dikkat eksikliği ve metabolik sendrom görülme olasılığı yüksektir.

Korunma Yöntemleri

• Gebelik öncesi kronik hastalıkların kontrolü
• Düzenli prenatal takip ve tarama testleri
• Sigara/alkolden kaçınma ve dengeli beslenme
• Stres yönetimi (yoga, meditasyon)
• 28. haftadan itibaren günlük fetal hareket takibi

Gelişim geriliği şüphesi olan gebeler, perinatoloji (yüksek riskli gebelik) uzmanı tarafından takip edilmelidir. Erken teşhis ve multidisipliner yaklaşım, bebeğin sağlıklı doğma şansını önemli ölçüde artırır.