Forseps Nedir?

Forseps; tıp literatüründe genel olarak cisimleri tutmak amacı ile kullanılan ucu leğen kemiği boşluğu biçiminde olan bir materyaldir. Cerrahi operasyonlar esnasında dokuları tutmak amacı ile kullanılır fakat asıl amacı zor gerçekleşecek olan doğumlarda anne ve bebeğin hayatını tehlikeye atmamak amacı ile doğumu bir an önce gerçekleştirebilmek için; dölüt ismi verilen bebeğin başını tutup dışarı çıkarmaktır.

Forsepsin Çeşitleri

Forsepsin farklı farklı türleri vardır ve bu türlerden bazıları doğum esnasında bebeğin başının çeşitli yönlere çevrilmesi, bazıları bebeğin başının çekilmesi, bazıları başın serbest kalması, bazıları ise ters doğumlarda bebeğin arka taraftan alınması için kullanılmaktadır. Bunlar;

• Chamberlain forsepsi
• Tarnier forsepsi
• Kjelland forsepsi
• Simpson forsepsi
• Barton forsepsi
• Tucker McLane forsepsi
• Elliot forsepsi
• Piper forsepsi olmak üzere listelenebilir.

Biyopsi forsepsi: Biyopsi forsepsi; vücudun mide, kolon ve tıp literatüründe özefagus ismi ile bilinen yemek borusu bölgelerinden herhangi bir tanesinden biyopsi almak için özel olarak tasarlanmış haldeki bir tür kateter sistemidir. Biyopsi forsepsleri; tek kullanımlık ve çok kullanımlık olmak üzere genel olarak iki farklı türdedir. Aynı zamanda uç yapılarına ve uzunluklarına göre yani şekillerine göre kullanılacak oldukları alanlar değişiklik gösterebilmektedir.

Forseps Aparatının Kullanımının Gerekli Olduğu Durumlar

Forseps ameliyathane ortamında sadece mecbur kalındığı durumlarda kullanılmalıdır. Bu durumlar ise aşağıdaki gibidir:

• Anne adayının doğumun son aşamasını tamamlayamaması (bebeğin kafasını dışarıya doğru itme işlemini tamamlayamaması durumu)
• Anne adayının aşırı yorgunluk hali sebeplerine bağlı olarak doğumu tamamlayamaması durumu
• Bebeğin hayati tehlikesinin olması ve doğumun buna bağlı olarak oldukça zor gerçekleşecek olması durumu – Genellikle böyle bir durum ile karşı karşıya kalındığında normal doğumun gerçekleşmesi beklenmeden forseps yardımı ile bebek alınır. Forsepsin işe yaramayacağı durumlarda ise sezaryen doğum işlemi gerçekleştirilir.
• Bebeğin başının doğum için uygun pozisyonda olmaması durumu
• Bebeğin başının herhangi bir sebebe bağlı olarak pelvisten çıkamaması ve döl yolu olarak adlandırılan rahim çıkışına ulaşamaması durumu

Forseps Doğum

Forseps doğum bebeğin bulunduğu yerden çıkması için normal şartların sağlanamaması, annenin doğum için çok yorgun olması ve uygun pozisyonun sağlanamaması gibi durumlar altında tercih edilen ve sadece alanında uzman ve tecrübeli hekimler tarafından uygulanması gereken bir tür müdahaleli doğum çeşididir. Mecbur kalınmadığı sürece uygulanmaz ve bazı komplikasyonlara sebebiyet vereceği sebebi ile tercih edilmez.

Forseps Doğum İçin Gerekli Şartlar

Forseps doğum için;

• Anne adayının rahmi tamamen açılmış halde olmalıdır.
• Anne adayının su kesesi patlamış ya da yırtılmış halde olmalıdır.
• Doğumun ikinci safhasının uzadığı ve annenin bebeği dışarıya itememesi
• Bebeğin doğum kanalındaki pozisyonu forseps ile destek sağlanarak alınabilecek halde olmalıdır. 
• Bebek doğum kanalından çok uzakta olmamalıdır. 
• Fetal distres durumu söz konusu olmalıdır. Yani bebek doğum kanalında olduğu yerden bir an önce çıkmak istemektedir ve bunun gerçekleşebilmesi için müdahaleye ihtiyacı vardır.
• Anne adayı anesteziye uygun bir halde olmalıdır ve anestezinin bebeğe herhangi bir zarar vermeyeceğinden emin olunması sağlanmalıdır. 

Forseps Aparatının Bebek Açısından Zararları, Oluşabilecek Riskler

Forseps bebek için tehlikeli bir aparat değildir. Bunun için en önemli nokta ise forsepsin alanında tecrübeli bir Kadın Hastalıkları ve Doğum uzmanı hekim yani bir jinekolog tarafından opere ediliyor olmasıdır. Aksi takdirde forsepsin uygunsuz bir şekilde kullanımı aşağıdaki ciddi sorunlara yol açabilir.

• Kısmi felç
• Kafa içi kanamaları
• Asfiksi (oksijensiz kalma) 
• Sarılık
• Kafatası kırılması
• Ölüm 

Forseps Aparatının Anne Açısından Zararları, Oluşabilecek Riskler

Forseps anne adayı için tehlikeli bir aparat değildir. Gerekli olması durumunda yani bebeğin doğumu esnasında kafa kısmının olması gereken pozisyona girmemesi sebebiyle, doğru bir şekilde kullanımı ile herhangi bir soruna sebebiyet vermez. Fakat bazen annenin rahminde, rektumunda ve mesanesinde zedelenmeler meydana getirebilir. Bebeğin başının tamamen yukarıda olduğu doğumlarda, forseps kullanılmadan direkt olarak sezaryen doğumun tercih edilmesinde fayda vardır.

Türkiye’de Forseps Kullanımı

Türkiye’de kadın hastalıkları ve doğum üzerine eğitim veren üniversitelerde ve araştırma hastanelerinde genellikle forseps kullanımı ile ilgili bilgilendirme yapılmamakta, eğitim verilmemektedir. Çünkü forseps normal şartlar altında kullanımı desteklenen bir materyal değildir. Mecburi durumlar dışında forseps kullanımı yapılmamalıdır. Genellikle Türkiye’de forseps kullanımını gerektiren, bebeğin başının doğum için uygun olarak nitelendirilen pozisyonda olmaması ya da ters doğum gibi durumlarda vakum kullanımı yaygındır. Bu sebepten dolayı, hastanelerin ya da doğum kliniklerinin birçoğunda forseps türevleri bulunmamaktadır. Vakum kullanımı eğitimi, kadın hastalıkları ve doğum üzerine eğitim veren üniversitelerde ve araştırma hastanelerinde verilmektedir.

Forseps ile Doğum Yapılmasının Riskleri

Forseps kullanımı sadece şartlar olgunlaştığı zaman ve oluşabilecek olan riskler mümkün olduğunca en aza indirgenebildiğinde yapılmaktadır. Mecburiyet söz konusu değil ise, forseps kullanımı da yapılmamalıdır.

Forseps ile doğum yapmanın riskleri aşağıdaki gibidir.

• Anne adayının vajinasında, perinesinde ve anüs dış kasında yırtılmalar meydana gelebilir. Bu yırtılmalar; idrar kaçırmaya veya fistül adı verilen sağlık sorunu oluşmasına sebebiyet verebilirler. Genellikle idrar kaçırma ve fistül gibi rahatsızlıklar doğum sonrası dönemde azalma gösterecektir.
• Doğum sırasında anne adayının normale göre çok miktarda kan kaybetmesine neden olur. 
• Anne adayının çok acı çekmesine sebebiyet verebilir. 
• Epizyotomi – perineotomi (anne adayına doğum esnasında bebeğin kafasının çıkmasını desteklemek amacı ile açılan kesi) yarası büyüme gösterebilir ve daha fazla özen gösterilmesi, titiz davranılması gerekebilir. 
• Yeni doğan bebekte birkaç gün içerisinde tamamen yok olacak olan, kaybolur nitelikteki morarmalara veya ezikliklere neden olabilir.
• Yeni doğan bebeğin yüz sinirinin sıkışmış olabilme ihtimali ile küçük çaplı bir yüz felci gelişebilir. Fakat, bu da geçici bir durumdur.