Enkoprezis, genellikle 4 yaş ve üzeri çocuklarda dışkı kaçırma sorunudur. Tuvalet eğitimini tamamlamış çocukların istemsiz olarak iç çamaşırlarına dışkılamasıyla karakterizedir. Bu durum fiziksel bir sorun kadar psikolojik faktörlerle de bağlantılıdır.
Enkoprezisin Nedenleri
Enkoprezis genellikle kronik kabızlık sonucu gelişir. Bağırsaklarda biriken sert dışkı, rektumda genişlemeye yol açar ve kas kontrolünü zayıflatır. Bunun dışında:
- Tuvalet korkusu veya direnci
- Yanlış tuvalet eğitimi (aşırı baskıcı veya gevşek yaklaşım)
- Duygusal stres (boşanma, okul değişimi, kardeş kıskançlığı)
- Nörolojik veya gelişimsel bozukluklar
etkili olabilir.
Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- Haftada en az bir kez tekrarlayan dışkı kaçırma
- İç çamaşırında sıvı veya katı dışkı lekeleri
- Tuvalete gitmeyi erteleme davranışı
- Kabızlık ve ağrılı dışkılama
- Sosyal ortamlardan kaçınma
Tanı için bu belirtilerin en az 3 ay sürmesi ve çocuğun kronolojik yaşının en az 4 olması gerekir.
Tıbbi Tedavi Yaklaşımları
- Bağırsak Temizliği:
- Rektal tuşe veya lavmanla fekal impaksiyon çözülür.
- Polyetilen glikol içeren osmotik laksatiflerle 3-6 aylık düzenleme.
- İlaç Tedavisi:
- Dışkı yumuşatıcılar (Laktuloz)
- Prokinetik ajanlar (gerekli durumlarda)
- Beslenme Düzeni:
- Lif alımının artırılması (meyve, sebze, tam tahıl)
- Günlük 1-1.5 litre su tüketimi
- Probiyotik desteği (yoğurt, kefir)
Davranışsal Terapi Yöntemleri
- Tuvalet Programı: Yemeklerden 15-20 dakika sonra 5-10 dakika tuvalette oturma alışkanlığı.
- Ödül Sistemi: Başarılı tuvalet kullanımı için sembolik ödüller (çıkartma, küçük oyuncak).
- Biofeedback: Rektal kas kontrolünü öğreten sensör tabanlı egzersizler.
- Psikoeğitim: Çocuk ve ebeveynlere durumun fizyolojik nedenlerinin anlatılması.
Ailelere Pratik Öneriler
- Ceza veya utandırma davranışından kesinlikle kaçının.
- Çocuğun iç çamaşırını kendi değiştirmesini sağlayarak sorumluluk bilinci kazandırın.
- Tuvalet sonrası temizliği öğretirken sabırlı ve destekleyici olun.
- Okul ile iş birliği yaparak tuvalet erişim kolaylığı sağlayın.
Psikolojik Destek Ne Zaman Gerekir?
- Kaygı veya depresyon belirtileri varsa
- Sosyal izolasyon gelişmişse
- Aile içi çatışmalar yoğunsa
Çocuk psikiyatristi; oyun terapisi, bilişsel davranışçı terapi veya aile terapisi ile sürece destek olur.
Önemli Hatırlatmalar
- Enkoprezis tedavisi ortalama 6-12 ay sürebilir.
- Nüks oranları %30’dur, bu nedenle tedavi sonrası takip önemlidir.
- 10 yaşından sonra devam eden vakalarda nörolojik değerlendirme şarttır.
