Ekzoftalmi, göz kürelerinin anormal şekilde öne doğru çıkmasıyla karakterize edilen tıbbi bir durumdur. Halk arasında "göz fırlaması" olarak bilinen bu problem, genellikle altta yatan ciddi sağlık sorunlarının işaretidir. Tedavi edilmediğinde görme kaybına yol açabilmesi nedeniyle erken teşhis ve müdahale kritik önem taşır.
Ekzoftalminin Temel Nedenleri
Ekzoftalminin en yaygın nedeni Graves hastalığıdır. Bu otoimmün bozuklukta tiroid bezini uyaran antikorlar, göz arkasındaki yağ dokusunda ve kaslarda inflamasyona yol açar. Diğer nedenler arasında göz arkası tümörleri (örneğin orbita tümörleri), kan damarlarının anormal gelişimi (kavernöz hemanjiom) ve nadiren enfeksiyonlar yer alır. Travma sonrası orbita kanamaları da ani ekzoftalmiye neden olabilir.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Gözde Belirgin Çıkıklık: Bir veya iki gözde ileri doğru itilme hissi
- Göz Kuruluğu ve Kızarıklık: Göz kapağının tam kapanamaması nedeniyle
- Çift Görme (Diplopi): Göz kaslarının şişmesi sonucu
- Ağrı ve Basınç Hissi: Özellikle göz hareketleri sırasında
- Işık Hassasiyeti (Fotofobi)
- Görme Alanı Kaybı: İleri evrelerde optik sinir basısına bağlı
Teşhis Yöntemleri
Tanı süreci kapsamlı bir göz muayenesiyle başlar. Ekzoftalmi ölçümü için ekzoftalmometre aleti kullanılır. Görüntüleme tekniklerinden BT (bilgisayarlı tomografi) ve MR, orbita yapılarını detaylı gösterir. Kan testleriyle tiroid fonksiyonları (TSH, T3, T4) ve tiroid antikorları (TRAb) kontrol edilir. Şüpheli tümör varlığında biyopsi gerekebilir.
Tedavi Yaklaşımları
Tedavi altta yatan nedene göre planlanır:
-
Tiroid Kaynaklı Ekzoftalmi:
- Kortikosteroidler (metilprednizolon) akut inflamasyonu baskılar
- Radyoterapi dirençli vakalarda uygulanır
- Monoklonal antikor tedavileri (Teprotumumab) yeni nesil seçenektir
-
Cerrahi Müdahaleler:
- Orbita dekompresyonu: Göz arkasındaki kemiklerin çıkarılması
- Göz kapağı ameliyatları: Kornea koruması için
- Şaşılık düzeltme operasyonları
-
Destek Tedavileri:
- Yapay gözyaşı damlaları
- Güneş gözlüğü kullanımı
- Yatarken başı yüksekte tutma
Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi
Tedavi edilmeyen vakalarda kornea ülseri, optik nöropati ve kalıcı görme kaybı gelişebilir. Sigara kullanımı semptomları kötüleştirdiğinden bırakılması şarttır. Hastaların düzenli oftalmolojik takibi, görme alanı testleri ve kornea bütünlüğünün değerlendirilmesi gereklidir.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Yatarken yüksek yastık kullanarak göz şişliğini azaltma
- Soğuk kompres uygulamaları
- Omega-3 takviyeleri inflamasyonu hafifletebilir
- Kontrolsüz tiroid hastalığında iyotlu tuzdan kaçınma
Hangi Durumlarda Acil Müdahale Gerekir?
Ani görme kaybı, şiddetli göz ağrısı veya göz kapağını kapatamama durumlarında acil servise başvurulmalıdır. Bu belirtiler optik sinir basısı veya kornea hasarı gibi acil cerrahi gerektiren durumları işaret eder.
Ekzoftalmi tedavisi endokrinolog, oftalmolog ve gerektiğinde beyin cerrahının işbirliği gerektirir. Erken evrede teşhis edilen vakalarda medikal tedaviyle başarı oranları %70’lere ulaşmaktadır.
