Doğum sonrası kanama, doğumu takip eden ilk 24 saat içinde 500 ml’den fazla kan kaybı olması durumudur. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre, anne ölümlerinin %27’sinden sorumlu olan bu acil durum, özellikle gelişmekte olan ülkelerde kritik bir sağlık sorunudur. Erken müdahale edilmediğinde şok, organ yetmezliği ve ölümle sonuçlanabilir.
Nedenleri ve Risk Faktörleri
Kanamanın temel nedenleri arasında rahim kasılmasının yetersiz kalması (uterin atoni) ilk sırada yer alır. Bu durum, rahmin doğum sonrası yeterince kasılamayarak kan damarlarının açık kalmasına yol açar. Diğer önemli sebepler arasında doğum kanalı yırtıkları, plasentanın rahim duvarına anormal yapışması (plasenta akreata) veya rahim içinde plasenta parçası kalması sayılabilir. Risk faktörleri arasında çoğul gebelik, iri bebek, uzamış doğum eylemi, önceki sezaryen öyküsü ve pıhtılaşma bozuklukları bulunur.
Belirtiler ve Tanı Süreci
Ana belirti kontrol edilemeyen parlak kırmızı vajinal kanamadır. Kanamanın yanı sıra cilt solukluğu, hızlı nabız, tansiyon düşüklüğü, baş dönmesi ve bilinç bulanıklığı gibi şok belirtileri eşlik edebilir. Tanıda kan kaybı miktarının ölçümü, hayati bulguların takibi ve kan testleri (hemoglobin, pıhtılaşma profili) kullanılır. Ultrasonla rahim içi kalıntılar veya yırtıklar değerlendirilir.
Acil Müdahale Protokolleri
Tedavi kanamanın kaynağına göre planlanır. İlk adım uterotonik ilaçlardır: Oksitosin enjeksiyonu, metilergometrin veya prostaglandin analogları rahmin kasılmasını sağlar. İlaç tedavisine yanıt alınamazsa mekanik yöntemlere başvurulur. Rahim masajı, balon tamponadı (Bakri balonu) veya rahim içi paketleme uygulanabilir. Cerrahi seçenekler arasında damar bağlama (hipogastrik arter ligasyonu), rahim dikilmesi (B-Lynch sütürü) veya hayatı tehdit eden durumlarda histerektomi yer alır.
Komplikasyon Yönetimi
Masif kan kaybında eritrosit süspansiyonu, taze donmuş plazma ve trombosit transfüzyonu hayat kurtarıcıdır. Pıhtılaşma bozukluğu gelişen hastalarda antifibrinolitik ilaçlar (traneksamik asit) kullanılır. Hipofiz bezinin hasar görmesi (Sheehan sendromu) veya böbrek yetmezliği gibi geç komplikasyonlar için uzun vadeli takip şarttır.
Önleme Stratejileri
Riskli gebelere doğum öncesi demir takviyesi ve kan stoku hazırlığı yapılmalıdır. Aktif üçüncü evre yönetimi kapsamında plasentanın kontrollü çekimi ve rutin oksitosin uygulaması kanama riskini %60 azaltır. Doğum sonrası ilk 2 saat içinde rahim tonusu, kanama miktarı ve hayati bulguların sık takibi kritiktir.
Taburculuk Sonrası Uyarı İşaretleri
Hastaneden çıktıktan sonra aşağıdaki belirtilerde acil tıbbi yardım alınmalıdır: 1 saatte birden fazla ped değiştirme ihtiyacı, pıhtılı kanama (golf topu büyüklüğünde), baş dönmesi ile ayakta duramama, soluk cilt ve nefes darlığı. Geç kanamalar (24 saat-12 hafta) enfeksiyon veya plasenta kalıntısına işaret edebilir.
