Diş Teli Nedir?

Ortodontik tedavi çeşitlerinden biridir. Ağız içerisinde birçok sebepten dolayı dişler, diş kavsi üzerinde olması gerektiği yerde olmayarak çapraşık bir görüntü oluşturabilmektedir. Diş teli tedavisi ile sadece dişlerin konumlarından kaynaklı bozukluklar düzeltilir. Çene kemiklerinden kaynaklı bozukluklarda diş teli tedavisine ek olarak fonksiyonel tedaviler de uygulanır. Uzman ortodontist hekimler tarafından yapılan bu uygulamalar uzun süreli tedavilerdir.

Diş teli tedavileri ile hastaların estetik, fonksiyon ve konuşma bozuklukları tedavi edilerek hastalara uygun bir profil sağlanmış olunur. Diş teli tedavisinin birçok faydası vardır. Bunlar:

• Dişlerin kapanış ve çiğneme ilişkilerini düzelterek beslenme faaliyetini kolaylaştırır.
• Çapraşıklıklardan dolayı bazı sesler çıkarılamaz veya zorlanılır. Bu tedaviler ile daha uygun konuşma elde edilmiş olunur.
• Dişler, diş kavsi üzerine olması gerektiği yerlere getirilerek estetik sağlanır. Hastaların bu tedavilere başvurmasındaki en büyük sebeptir.
• Dişlerin yeni konumuyla birlikte iyi bir ağız hijyeni sağlamak daha kolay olur çünkü dental plak ve diş taşının kolay birikeceği yerler tedavi edilmiş olunur. Bu etkisiyle çürük oluşumunu azaltır.
• İyi bir gülüş hattı sağlanarak hastalarda sosyal özgüvenin arttırılması amaçlanır.
• Diş etlerinde de bu tedaviyle birlikte yeni konum ve şekil elde ederek, daha sağlıklı yapı ve görünüm elde edilir.
• Bazı durumlarda dişlerin konum bozukluğu solunum problemlerine neden olur. Diş teli tedavisi ile bu problemlerin önüne geçilerek hastanın daha rahat nefes alıp vermesi sağlanır.
• Dudak ve yanak desteği tekrardan sağlanarak yumuşak dokularda da estetik görünüm sağlanır.
• Erken yaşlarda yapılan tedaviler ile ileriki yaşlarda cerrahi gereksinim ortadan kaldırılır.

Hangi Durumlarda Diş Teli Tedavisi Yapılır?

Diş teli tedavisi, diş çapraşıklarının tedavisinde kullanılır. İskeletsel maloklüzyonların (çene kemiklerinin bozukluğu) tedavisinde ise tek başlarına yeterli değildir. Bu durumlarda ekstradan hastanın yaşına göre fonksiyonel aparey veya ortognatik cerrahi yapılır.

Dental çapraşıkların sınıflandırılması rutinde 3 başlık altında incelenir. Bunlar;

• Sınıf 1; çene kemiği ilişkileri ve karşılıklı azı dişi ilişkisi normal lakin diş kavsi üzerinde çapraşıklıklar, boşluklar, yamukluklar.
• Sınıf 2; üst çene azı dişinin alt çene azı dişinden normalden daha önde olması durumudur. Profilden bakılınca alt çene geride gözükür. Aynı zamanda diş kavsi üzerinde çapraşıklıklar, boşluklar ve yamukluklar mevcuttur.
• Sınıf 3; üst çene azı dişinin alt çene azı dişinden daha geride olmasıdır. Çene kavsi üzerinde çapraşıklıklar, boşluklar ve yamukluklar mevcuttur. Alt çene önde gibi gözükür.

Bunlar genel sınıflandırmadır. Diş kavislerini kendi içlerinde incelersek her türlü çapraşıklıkta, dişler arasında boşluklarda, eksik veya fazla dişe bağlı konum bozukluklarında, çene kapanış ilişkilerinin sağlanamamasında, ön dişlerin açık veya örtülü kapanmasında diş teli tedavileri uygulanabilmektedir.

Diş Teli Çeşitleri ve Tedavide Kullanılan Materyaller

Günümüzde teknolojinin gelişmesiyle diş tellerinde de birçok yenilikler meydana gelmiştir. Farklı diş teli çeşitleri, hastaların ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde kullanılmaktadır. Günümüzde kullanılan diş tellerinin kullanım alanlarında da farklılıklar oluşmaktadır. Bu çeşitlilik braketlerin tipin göre belirlenir. Diş telindeki braket çeşitleri şunlardır:

• Metal diş teli: En sık kullanılan diş braketi çeşididir. Tüm çapraşıklıkta kullanılmaktadır. Ağız içerisindeki görünümünden dolayı estetik değildir lakin dişe uygulanması gereken kuvvetleri iyi iletir.
• Porselen diş teli: Seramikten üretilmektedir. Şeffaf diş teli olarak da bilinir. Diş rengine uygun bir şekilde seçilebilir. Bu sayede ağız içerisinde bir miktar estetik görünüm sağlanmaktadır. Lakin dişe gelen kuvvetleri istenilen düzeyde uygulayamadığı için her hastada kullanılamaz.
• Lingual diş teli: Her hasta için özel olarak üretilen metal braketler dişlerin arka yüzeylerine yapıştırılır. Bu sayede ön bölgede estetik problemler gibi durumlara neden olmaz. Görünmez diş teli olarak da bilinir. Oldukça maliyetli sistemlerdir. Her hastada kullanımı uygun değildir. Çene kemiklerinin bozukluklarında ve aşırı çapraşıklık durumunda kullanımı kısıtlıdır.

Diş teli tedavisi için braketler yapıştırıldıktan sonra birçok materyal braket üzerinde kullanılmaktadır. Bunlardan bazıları:

• Teller: Diş telleridir. Diş kavsine uygun şekil vermek amacıyla düzenli olarak kalınlıkları değiştirilen materyallerdir. Nikel – titanyum veya çelik teller rutinde kullanılanlardır.
• Lastik ligatürler: Diş tellerini braketlere sabitlemek için kullanılan materyaldir. Küçük, renkli lastiklerdir. Hastalar istediği renkleri seçebilir.
• Tel ligatürler: Diş tellerini braketlere sabitlemek için kullanılan materyallerdir. Telden yapılırlar, renk seçenekleri yoktur ve gridir.
• Diş Teli Lastikleri: Braket lastiklerinden farklıdır. Kullanımındaki amacı dişleri hareket ettirmektir. Farklı boyut ve tipleri vardır.
• Tel Bükümler: Diş hekimi tarafından özel olarak elle bükülen tellerdir. Azı dişlerindeki tüplere (özel braketler) sabitlenir. Hastalar tarafından takılıp çıkarılamaz. Bunların amacı diş hareketi sağlamak, döndürmek, çene genişletmek, kuvvet ve destek almaktır. Kullanım süreleri uzundur.
• Fonksiyonel apareyler ve teller: Büyüme gelişimi devam eden hastalarda çene kemiği bozukluklarını düzeltmek için kullanılan apareylerden bazıları diş telleri üzerine uygulanır. Bunlar sabit olabileceği gibi hastalar tarafından takılıp çıkarılan hareketli apareyler de olabilir.

Diş Teli Takılmadan Önce Yapılması Gerekenler

Diş telleri ağız içerisine yerleştirilmeden önce yapılması gereken bazı şeyler vardır. Bu uygulamalardaki amaç ortodontik tedavi sırasında karşılaşılabilecek hataları en aza indirgemektir. Bunlar:

• Ağız içerisindeki bütün diş tedavilerinin tamamlanmış olması gereklidir. Bunlar; dolgu, kanal tedavisi, çekimler ve diş eti tedavileridir.
• Hastanın ağız hijyeninin yeterli düzeye getirilmesi istenir.

Eğer bu durumlar sağlanmaz ise tedavi sırasında diş hareketleri istenildiği gibi olmaz ve diş teli tedavisi dental plak birikimi arttıracağından dolayı yeni diş çürüklerinin oluşması kaçınılmazdır. Çürük dişlere, diş teli tedavisi uygulanırsa destek kemiğin kaybına kadar giden durumlar olabilir.

Diş Teli Tedavisi Nasıl Yapılır?

Ortodontik tedaviler için başvuran hastalarda ilk olarak detaylı hasta hikayesi ve aile muayenesi yapılır. Buradaki amaç hastada mevcut olan bozukluğun kalıtsal durumunu incelemektir. Hastaların tedavi öncesi gerekli ağız bakımı yapıldıktan sonra kayıtlar alınmaya başlanılır. Bunlar:

• Ağız içi ve dışı fotoğraflar
• Ölçü alınarak bütün ağzın alçı modelleri elde edilir. Bu kayıtlar arşivlenir.

Daha sonra hastalardan sefalometrik ve panoramik radyografiler alınır. Hasta çocuksa ek olarak büyüme gelişim döneminin tespiti için el bilek röntgeni istenilir. Alınan kayıtlar, modeller ve radyografiler ile hastanın çene ve diş ilişkileri ayrıntılı analiz edilir. Tedavi planlaması yapılır.

Diş teli uygulama ve tedavi aşamalarına geçildiğinde ise şu işlemler sıra ile yapılır:

• İlk olarak hastanın 1. büyük azı dişlerine bantlar yerleştirilir. Damak tel bükümleri (TPA gibi) gerekli ise bükümler yapılır ve bantlara yerleştirilir. Vakit varsa bonding işlemine geçilir yoksa hasta sonraki seansa çağırılır.
• Bonding işlemi braketlerin dişlere yapıştırılması işlemidir. Bu uygulama sırasıyla;
• Bütün dişlerin görünmesi için ekartörler kullanılır. Dişler kurulanır. Tükürük emici yerleştirilir.
• Bütün dişler özel asitlerle pürüzlü hale getirilir. Yeterli süre beklenildikten sonra dişler yıkanır ve kurutulur.
• Tek tek diş braketleri altlarına kompozitler konularak dişler üzerine konulur. Önceden planlandığı konumlarında ayarlanır. Bütün braketler uyum içerisinde olmalıdır.
• Konumlar kesin olarak emin olduktan sonra braketlerin altındaki kompozit ışıkla sertleştirilir.
• Diş telleri braketlere yerleştirilir. Lastik veya tel ligatürlerle sabitlenir.

Diş teli uygulandıktan sonra düzenli olarak hastalar kontrol seanslarına çağırılır. Bu seanslarda yapılan işlemler şunlardır:

• Çene ve dişlerin; konum ve ilişkileri incelenir. Diş hareketleri kontrol edilir.
• Diş telleri her seansta bir üst seviyeye kalınlaştırılır. En son tele kadar her seans bu işlem yapılır.
• Farklı diş hareketi için farklı materyaller gerekebilir. Bu seanslarda farklı materyal ve tedavi prosedürleri uygulanır.
• Seans bitiminde tekrardan lastik veya tel ligatürler ile diş telleri braketlere sabitlenir.

Son seansa kadar bütün diş hareketleri incelenir, diş ve çene ilişkileri kontrol edilir. Tedavi süresince birçok farklı materyal ve hareket tipleri ile dişler uygun pozisyona getirilerek tedavi sonlandırılır.

Diş Telinin Sökülmesi ve Tedavi Sonrası Uygulamalar

Son seans ve diş hareketinin tamamlanmasıyla diş tellerinin ve braketlerinin sökülmesine geçinilir. Braketler ve bantlar tek tek sökülür. Braketler çıkarıldıktan sonra dişler üzerinde bir miktar kompozit dolgular kalır. Özel frezler ile dişler üzerinden bütün kompozitler kaldırılır. Ardından hastaya diş eti tedavisi uygulanarak diş taşı temizleme işlemi yapılır. Aynı seans hastadan kayıtlar ve ölçüler alınır. Alınan ölçülerden alçı modeller oluşturulur.

Bundan sonra diş teli tedavisinin pekiştirme işlemine geçinilir. Bu tedavi dişlerin konumunu koruması için çok önemli uygulamalardır. Bu süreçte diş destek dokularının iyileşmesi amaçlanır. Diş teli tedavisi sonrası dişler eski haline dönme eğilimi vardır ve bunun önlenmesi için diş hekiminin söylediği her şey eksiksiz yapılması lazımdır. Pekiştirme tedavisinde 2 işlem yapılır. Bunlar:

• Diş teli tedavisi sonrası üst çene için şeffaf plak yapılır. Hastalar, şeffaf plakları ilk 6 ay 24 saat boyunca takmalı, sadece yemek yerken çıkarmalıdır. 6. aydan sonra kullanımı diş hekimi kontrolünde azaltılabilir. Ortalama 2 yıl kullanılması gereklidir.
• Retainerler, alt ve üst çenede köpek dişleri arasındaki ön bölge dişlerinin dil ve damağa bakan yüzeyine yapılan tellerdir. Bunlar kompozitler ile dişe sabitlenir. Dişlerin konumlarının bozulmasını önleyerek, sabit tutar.

Hastalar bu süreçte düzenli olarak 6 aylık kontrollere çağırılır. Şeffaf plağın kırılması veya kaybedilmesi sonucunda derhal ortodonti uzmanına haber verilmesi gerekir.

Diş Teli Tedavisi Esnasında ve Sonrasında Dikkat Edilmesi Gerekenler

Diş teli tedavisi sırasında teller ağız ortamını birçok açıdan değiştirir. Dental plak ve diş taşı oluşumunu arttırarak, diş eti hastalıklarına ve diş çürüklerine yakalanma ihtimalini yükseltir. Bu süreçte dikkat edilmesi gereken diğer durumlar şunlardır:

• Sert gıdaların direkt tüketilmesi kesinlikle yasaktır. Dişler üzerindeki braketlerin kopmasına ve tedavinin uzamasına sebep olabilir. Bu gıdalar küçük parçalara bölünerek tüketilebilir. Elma, havuç gibi meyveler küçük dilimlenebilir; fındık, fıstık, badem gibi kuruyemişler iyice öğütülebilir. Kayısı, zeytin, erik gibi çekirdekli gıdalar çekirdeği çıkarıldıktan sonra rahatça tüketilebilir.
• Sakız gibi yapışkan gıdalar yasaktır.  
• Gıdalar büyük lokma şeklinde ısırılmamalıdır. Braketleri koparabilir. Bunun yerine küçük parçalar halinde tüketilebilir.
• Asitli gıdalar tüketilmemelidir. Braketlerin altından dişleri çürütebilir.
• Karbonhidratlı gıdaların tüketiminin azaltılması gereklidir. Karbonhidratlı gıdalara dental plak birikimini destekler niteliktedir.
• Ortodonti hekiminin verdiği lastik ve apareylerin kullanımı kesinlikle aksatılmamalıdır.
• Tedavi sürecinde braket ve teller yumuşak dokulara değerek kızarıklık, soyulma, ağrı ve şişlik yapabilir. Bu durumlarda ortodontik mumlar ile sivri yerler kapatılır ve birkaç gün içerisinde iyileşme görülür.
• Kopan, kırılan braketleriniz olduğu durumlarda derhal ortodonti hekiminizle iletişime geçiniz.
• Diş teli tedavileri uzun süren tedavilerdir. Sabır ve uyum başarıyı getirir.

Diş telleri çıktıktan sonra genellikle ilk 6 ay alışma süreci olur. Dişlerde sallanma hissi rahatsızlık verebilir. Tedavi sonrasında, dişlerin yeni yerlerine sabitlenmesi için pekiştirme tedavileri uygulanır. Şeffaf plakların pekiştirme tedavisinde yeri çok önemlidir. Hastalar ilk 6 ay günde 24 saat şeffaf plakları takmalıdır. Sadece yemek yerken çıkarılmaktadır. Her yemek yedikten sonra ve günde en az 2 kere olacak şekilde dişler fırçalanmalı, şeffaf plak temiz su altında yıkanmalıdır. Retainer teller dişlerin arkasına sabittir lakin aşırı kuvvet gelirse yerlerinden çıkabilir ve buna dikkat edilmelidir. Retainer tel yerinden çıkarsa derhal ortodonti hekiminizle iletişime geçiniz.

Diş Teli Tedavisinin Yan Etkileri ve Zararları

Ortodontik tedavide dişler hareket ettirilerek uygun pozisyonlarına getirilmeye çalışılır. Bu diş hareketi, dişin etrafındaki destek kemiğin eritilip tekrardan yapılması prensibine dayanılır. Dişe uygulanan her kuvvet bu prensibi uygulamaz. Aşırı kuvvetler sadece diş destek kemiği ve kök erimesine sebep olur. Bu prensiplerle ortodontik tedavinin olası yan etki ve zararları görülebilmektedir. Ortodonti uzmanının amaçlarından biri tedavi sürecini mümkün olduğunca en az yan etki ile bitirmektir. Olası yan etki ve zararlar şunlardır:

• Diş destek kemiğinde ve diş köklerinde fazla erimeler olabilir. Bunun sebebi; fazla kuvvet ve hareket, tedavi sırasında karşıt dişlere aşırı temas, kötü ağız hijyeni ve çürükler olabilir. Bu erimelere bağlı olarak diş kök yüzeyi açığa çıkabilir.
• Diş telleri dental plak ve diş taşı oluşumu ihtimalini artırır. Ortodontik tedavi gören hastalar yüksek çürük riski grubunda yer alırlar. Ağız hijyenine dikkat edilmezse diş çürüğü ve diş eti iltihapları kaçınılmazdır. Genellikle diş braketleri çıkarılınca atlarında beyaz, kahverengi lekelenmeler görülür. Bunlar durmuş çürüklerdir. Aynı zamanda kötü ağız hijyeni kötü tat ve kokuya neden olur.
• Tedavi sürecinde dişlerin kapanış ilişkisi değişeceğinden, çene eklemi de bu değişikliklere uyum göstermelidir. Bu süreçte eklem rahatsızlıkları meydana gelebilir.
• Hasta uyumsuzluklarında ve sürekli diş braketi kırılması durumunda tedavi süreci uzayabilir.
• İyi analiz ve tedavi planlaması yapılmadığı taktirde istenmeyen sonuçlar elde edilemeyebilir.
• Braketler veya tellerin sivri noktaları bazen dudak, yanak gibi yumuşak dokulara batarak yara yapabilir.

Diş Teli Tedavisi Ne Kadar Sürer?

Ortodontik tedaviler uzun süreli uygulamalardır. Ortalama süreleri 1,5 ila 3 yıla kadar değişmektedir. Bu süreçte hastalar sürekli ortodonti hekimleri tarafından kontrol edilerek her seansta farklı bir işlem yapılmaktadır. Seanslar arası ortalama 3-5 haftadır. Gerektiğinde daha kısa ve fazla seans araları olabilmektedir.

Diş braketlerini yapıştırma işlemi (bonding uygulaması) her çene için 30 ila 60 dakika arasında değişmektedir. Tabi bu süre hastanın uyumu ve dişlerin çapraşıklığına göre değişir. Kontrol seanslarında süre, yapılacak işlemlere bağlı olarak ortalama 15 ila 60 dakika arasında değişir. Rutin tel değişimi yapılacaksa seanslar daha kısa sürerken ekstra tedavi prosedürleriyle seans süreleri uzayabilir.

Diş Teli Varlığında Ağız Bakımı Nasıl Yapılır ve Dişler Nasıl Fırçalanır?

Diş teli varlığında ağız bakımının önemi artmaktadır. Bu hastalarda rutin ağız bakımı günde en az 2 kere olacak şekilde her beslenme sonrasında dişler yapılmalıdır. Diş telli dişlerin fırçalanmasında özel ortodontik fırçaların kullanılması önerilir. Öncelikle diş fırçası diş – diş eti birleşimine 45 derecelik açı ile yerleştirilir. Bir miktar titreşim yapılır ve süpürme hareketi ile temizlenir. Diş ve braketlerin her tarafı tek tek fırçalanıp temizlenir. Her akşam ara yüz fırçaları ile braketlerin etrafı bir kez daha iyice temizlenir. Süper floss diş ipleriyle de dişlerin ara yüzeyleri temizlenir.

Diş Teli Takıldıktan Sonra Dişler Ne Zaman Düzelmeye Başlar? Diş Teli Etkisini Ne zaman Gösterir?

Diş teli takıldıktan sonra işlem etkisini hemen göstermektedir. Uygulanan kuvvetle dişler ilk olarak diş ile kemik dokusu arasındaki boşluk kadar hareket eder. Dişlerin çene kavsi üzerindeki hareketi ise ortalama 30-40 saat sonra başlar. Hareketle birlikte diş destek kemiğinde yıkım ve yapım olaylarıyla diş hareket eder. Gözle görünür diş hareketleri birkaç seans sonra kendini belli etmektedir. 

Diş Teli Kaç Yaşında Takılır? Diş Teli Yaş Sınırı Var mıdır?

Çocuklarda diş teli için ideal yaş 12’dir. Bunun sebebi 12 yaş itibariye artık bütün süt dişlerinin düşmüş olması gerekir ve halen gelişim dönemi devam ettiği için fonksiyonel apareylerin kullanımı için en uygun yaştır. 12 yaşından daha küçük çocuklara da diş teli takılabilir lakin önerilmez çünkü uyum sorunu gibi problemler olabilmektedir. 

Yetişkinlerde Diş Teli Tedavisinde Fark Var mıdır?

Yetişkin diş teli tedavilerinde çocuklara göre bazı farklılıklar vardır. Bunların başında çene kemiklerinde problem varsa bunların tedavisinde ortognatik cerrahi yapılır. Yetişkinlerdeki tedavi sırasında olan farklardan biri de doku cevabıdır. Yetişkinlerde doku cevabı azalıp, yavaşlayabilir. Bunun sonucunda da ortodontik tedavinin yan etki ve zararlarının görülme ihtimali artmaktadır. Özellikle tedavi sırasında ve sonrasında kemik ve diş kökü erimesi görülme ihtimali artar.