Dev hücreli arterit (temporal arterit), orta ve büyük çaplı arterlerin duvarlarında iltihaplanma ile karakterize ciddi bir otoimmün hastalıktır. Özellikle baş bölgesindeki temporal arterleri etkileyen bu durum, tedavi edilmezse kalıcı görme kaybı gibi hayati komplikasyonlara yol açabilir.
Hastalığın Temel Mekanizması
Bağışıklık sisteminin yanlışlıkla arter duvarlarına saldırması sonucu gelişir. İltihap nedeniyle damar lümeni daralır, kan akışı azalır ve etkilenen bölgelere oksijen iletimi engellenir. Patolojik incelemelerde damar duvarında dev hücreler (çok çekirdekli dev makrofajlar) görülür.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Şiddetli Baş Ağrısı: Özellikle şakaklarda yoğunlaşan, zonklayıcı karakterde ağrı
- Görme Problemleri: Çift görme, bulanıklık veya ani görme kaybı
- Çene Klodikasyonu: Çiğneme sırasında çene kaslarında ağrı ve kramp
- Kafa Derisi Hassasiyeti: Saç tararken veya yastığa baş koyarken ağrı
- Sistemik Semptomlar: Ateş, istemsiz kilo kaybı, gece terlemeleri
Tanı Kriterleri ve Tetkikler
Amerikan Romatoloji Koleji kriterlerine göre tanı için:
- 50 yaş üstünde yeni başlayan baş ağrısı
- Temporal arterde hassasiyet veya nabız azalması
- Sedimentasyon hızında (ESR) >50 mm/saat yükselme
- Arter biyopsisinde dev hücreli arterit bulguları
- Ek olarak: MR anjiyografi ile damar duvarı ödemi tespiti
Acil Tedavi Protokolü
- Yüksek Doz Kortikosteroidler: Prednizon 1 mg/kg/gün başlanır, görme kaybı riski varsa intravenöz metilprednizlon
- İdame Tedavisi: Semptomlar kontrol altına alındıktan sonra doz kademeli azaltılır
- Steroid Koruyucu Ajanlar: Metotreksat veya tocilizumab nüks önlemede kullanılır
- Antiagregan Tedavi: Aspirin ile inme riski azaltılır
Komplikasyon Yönetimi
- Görme Kaybı: İlk 24 saat içinde başlanan steroid tedavisiyle %60 geri dönüş sağlanabilir
- Aort Anevrizması: Yıllık toraks aortu anjiyografisi ile takip şarttır
- Serebrovasküler Olaylar: Karotis tutulumunda antikoagülan profilaksi
Hasta Takip Süreci
- İlk 1 ay: Haftalık ESR/CRP takibi
- 3-6 ayda bir: Temporal arter Doppler USG
- Steroid yan etkileri için: DEXA taraması, göz basıncı ölçümü
- Remisyon sonrası: 2 yıl süreyle düşük doz steroid
Yaşam Tarzı Önerileri
Kalsiyum ve D vitamini takviyesi kemik erimesini önler. Diyette tuz kısıtlaması steroidin hipertansif etkisini azaltır. Fizik tedavi, steroid miyopatisine bağlı kas güçsüzlüğünde fayda sağlar.
Prognoz ve Uzun Dönem Sonuçları
Erken tedaviyle 5 yıllık sağkalım oranı %90’ın üzerindedir. Ortalama tedavi süresi 2 yıldır. Relaps riski %30-50 arasında değişir. Biyopsi negatif hastalarda bile klinik şüphe devam ediyorsa tedavi sürdürülmelidir.
