Dermatitis herpetiformis (DH), şiddetli kaşıntılı kabarcıklar ve veziküllerle karakterize kronik bir cilt hastalığıdır. Otoimmün bir bozukluk olan DH, çölyak hastalığıyla yakından ilişkilidir ve gluten hassasiyeti temel tetikleyicidir. Yetişkinlerde (30-40 yaş üstü) daha sık görülürken, çocuklarda nadirdir.
Hastalığın Nedenleri ve Mekanizması
Dermatitis herpetiformis, vücudun glutene karşı anormal bağışıklık yanıtının sonucudur. Gluten tüketimi, bağırsaklarda transglutaminaz enzimine karşı antikor üretimini tetikler. Bu antikorlar derideki epidermal transglutaminaza bağlanarak iltihabi reaksiyonu başlatır. Histolojik olarak, deri altında nötrofil birikimi ve papiller dermal mikroapseler tipiktir.
Klinik Belirtiler ve Tanı Kriterleri
- Döküntüler: Simetrik yerleşimli, gruplaşan kırmızı kabarcıklar (veziküller)
- Kaşıntı: Özellikle gece şiddetlenen dayanılmaz kaşıntı
- Lezyon Yerleşimi: Dirsekler, dizler, kuyruk sokumu, saçlı deri ve omuzlar
- İkincil Bulgular: Kaşımaya bağlı yaralar, hiperpigmentasyon
Tanı için üçlü test protokolü uygulanır:
- Deri Biyopsisi: Lezyonlu bölgeden alınan örnekte direkt immünofloresan inceleme (IgA birikimi)
- Serolojik Testler: Serumda anti-epidermal transglutaminaz (eTG) IgA antikorları
- Bağırsak Biyopsisi: Çölyak tanısı için ince bağırsak biyopsisi (villöz atrofi)
Tedavi Protokolleri ve Yönetim
-
Farmakolojik Tedavi:
- Dapson: İlk tercih (günlük 50-150 mg). Hemoliz riski nedeniyle G6PD testi öncesi şarttır.
- Sulfasalazin: Dapson intoleransında alternatif
- Topikal Kortikosteroidler: Kaşıntı kontrolü için destekleyici
-
Glutensiz Diyet (Kesin Çözüm):
- Buğday, arpa, çavdar içeren tüm gıdaların eliminasyonu
- Pirinç, karabuğday, kinoa gibi alternatif tahıllar
- Etiket okuma alışkanlığı kazanma zorunluluğu
-
İyot Kısıtlaması:
- İyot içeren deniz ürünleri ve tuzun sınırlandırılması (lezyonları alevlendirebilir)
Komplikasyonlar ve İlişkili Hastalıklar
- Otoimmün Eşlikçiler: Tip 1 diyabet (%10), tiroidit (%15), Sjögren sendromu
- Malabsorbsiyon: Demir/B12 eksikliği anemisi, osteoporoz
- Lenfoma Riski: Tedavi edilmeyen DH’de 6 kat artış
Hamilelik ve Dermatitis Herpetiformis
Gebelikte dapson kullanımı fetal hemolitik anemi riski nedeniyle sınırlandırılır. Doğum sonrası sütte dapson konsantrasyonu yüksek olduğundan emzirme önerilmez. Glutensiz diyet hamilelikte temel tedavidir.
Yaşam Tarzı Önerileri
- Cilt Bakımı: Sıcak su yerine ılık banyo, parfümsüz nemlendiriciler
- Güneş Koruma: UV ışınları lezyonları tetikleyebilir
- Destek Grupları: Çölyak dernekleriyle iletişim
Takip Protokolü
- İlk 6 ayda 3 aylık kontroller (karaciğer fonksiyon testleri, tam kan sayımı)
- Yıllık tiroid fonksiyon testleri ve kemik yoğunluğu ölçümü
- Serolojik takiple diyet uyumunun değerlendirilmesi
Dermatoloji uzmanı, gastroenteroloji ve beslenme danışmanından oluşan multidisipliner ekip yaklaşımı en etkili sonucu verir. Hastaların %80’inde glutensiz diyetle 2 yıl içinde ilaçsız remisyon sağlanır.
