Deride beyazlama hastalığı (vitiligo), ciltte pigment kaybı sonucu süt beyazı lekelerin oluştuğu kronik bir otoimmün bozukluktur. Dünya Sağlık Örgütü verilerine göre dünya nüfusunun %1-2’sini etkileyen bu durum, sosyal ve psikolojik etkileri nedeniyle yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilir.
Vitiligo Nasıl Gelişir?
Melanosit adı verilen pigment üreten hücrelerin bağışıklık sistemi tarafından yok edilmesi sonucu ortaya çıkar. Genetik yatkınlık (vakaların %30’unda aile öyküsü), stres, güneş yanığı veya kimyasal maruziyet gibi tetikleyicilerle aktifleşir. Oksidatif stresin melanosit hasarında kilit rol oynadığı bilimsel çalışmalarla kanıtlanmıştır.
Belirtiler ve Klinik Tipler
- Lekelerin Özellikleri: Süt beyazı, keskin sınırlı, yuvarlak/oval şekilli
- Yaygın Tipler:
- Fokal: Tek bölgede sınırlı lekeler
- Segmental: Vücudun bir yarısında dermatom dağılımı
- Generalize: Yüz, el, dirsek gibi simetrik bölgelerde yaygın
- Ek Bulgular: Saçlarda beyazlama, ağız içi mukozada renk kaybı
Teşhis Süreci
- Wood Lambası İncelemesi: UV ışık altında lekelerin parlak beyaz floresan vermesi
- Deri Biyopsisi: Melanosit sayısında azalma ve inflamatuar hücre varlığının tespiti
- Kan Testleri: Tiroid antikorları (TPO), B12 vitamini ve folik asit düzeyleri
Tedavi Yaklaşımları
- Topikal Tedaviler:
- Kortikosteroid kremler (0.1% betametazon)
- Kalsinörin inhibitörleri (tacrolimus %0.1)
- Fototerapi:
- Dar bant UVB: Haftada 2-3 seans, 6-12 ay süreyle
- Excimer lazer: Lokal lekelerde hedefe yönelik tedavi
- Sistemik Tedaviler:
- Minipulse metilprednizolon (haftalık)
- JAK inhibitörleri (tofacitinib) – yeni nesil tedavi
- Cerrahi Yöntemler: Mikropigmentasyon veya melanosit transplantasyonu
Doğal Destekleyici Uygulamalar
- Ginkgo Biloba: Antioksidan etkiyle pigmentasyonu destekler (günde 120 mg)
- Psoralen + Güneş: Kereviz, incir gibi psoralen içeren besinler tüketimi sonrası kontrollü güneşlenme
- D Vitamini Takviyesi: Serum D3 seviyesi >50 ng/ml hedeflenmeli
Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi
- Göz Tutulumu: Üveit riski için yıllık oftalmolojik kontrol
- Otoimmün Eşlikçiler:
- Hashimoto tiroiditi (%15-20)
- Tip 1 diyabet (%5)
- Pernisiyöz anemi
- Psikososyal Destek: Depresyon ve anksiyete için CBT terapi
Korunma Stratejileri
- Güneş koruyucu (SPF 50+) kullanımı
- Stres yönetimi (yoga, meditasyon)
- Kimyasallardan kaçınma (ellanol, fenol içeren ürünler)
Güncel Araştırmalar
2023 klinik çalışmaları, afamelanotid (Melanotan) implantlarının %68 pigmentasyon başarısı gösterdi. Biyomühendislik ürünü melanosit kök hücre tedavileri ise faz 2 aşamasındadır.
