Denge kaybı, kişinin pozisyonunu koruyamaması veya hareket ederken istikrarsızlık hissetmesi durumudur. Bu şikayet aniden başlayabileceği gibi kronikleşerek yaşam kalitesini ciddi şekilde etkileyebilir. Denge sisteminin karmaşık yapısı, iç kulak, gözler, kas-iskelet sistemi ve beyin arasındaki koordinasyonla çalışır. Bu sistemlerden birindeki aksama denge sorunlarına yol açar.
Denge Kaybının Yaygın Nedenleri
- İç Kulak Problemleri: Benign Paroksismal Pozisyonel Vertigo (BPPV), Meniere hastalığı, vestibüler nörinit
- Nörolojik Sebepler: Migren, inme, Parkinson, multipl skleroz, beyin tümörleri
- Sistemik Hastalıklar: Düşük tansiyon, anemi, diyabet, tiroid bozuklukları
- İlaç Yan Etkileri: Tansiyon ilaçları, antidepresanlar, kemoterapi ilaçları
- Yaşlanma: Vestibüler fonksiyonlarda doğal azalma
Belirtilerle İlişkili Klinik Tablolar
- Vertigo: Etrafın dönmesi hissi (genellikle iç kulak kaynaklı)
- Presenkop: Bayılacakmış gibi hissetme (kalp-damar sorunları)
- Ataksi: Yürürken sarhoş gibi sendeleme (nörolojik kökenli)
- Psikojenik Denge Bozukluğu: Anksiyete veya panik atak eşlik eder
Tanı Yöntemleri
- Fizik Muayene:
- Romberg testi (göz kapalı denge kontrolü)
- Dix-Hallpike manevrası (BPPV tanısı)
- Görüntüleme:
- Beyin MRG (nörolojik lezyonlar için)
- Temporal kemik BT (iç kulak yapılarını değerlendirme)
- İşlevsel Testler:
- Videonistagmografi (VNG)
- Kalorik test (vestibüler sistem değerlendirmesi)
Tedavi Yaklaşımları
- BPPV Tedavisi: Epley manevrası gibi pozisyonel egzersizler
- İlaç Tedavisi:
- Akut vertigo ataklarında meklizin veya diazepam
- Meniere hastalığında diüretikler ve diyet kısıtlaması
- Vestibüler Rehabilitasyon:
- Göz-baş koordinasyon egzersizleri
- Denge tahtası ile proprioceptif eğitim
- Cerrahi Seçenekler:
- Şiddetli Meniere’de endolenfatik kese dekompresyonu
Evde Uygulanabilecek Destekleyici Yöntemler
- Diyet Düzenlemesi: Tuz alımını kısıtlamak (özellikle Meniere’de)
- Hareket Modifikasyonları:
- Ani baş hareketlerinden kaçınma
- Yataktan kalkarken 3 dakika oturma pozisyonunda bekleme
- Ev Güvenliği Önlemleri:
- Banyo kaydırmaz paspas kullanımı
- Koridorlarda gece aydınlatması
Acil Müdahale Gerektiren Durumlar
- Ani işitme kaybıyla birlikte baş dönmesi
- Çift görme veya konuşma bozukluğu eşlik etmesi
- Kol/bacakta güçsüzlük veya uyuşma
- Şiddetli baş ağrısıyla birlikte denge kaybı
Korunma Stratejileri
- D vitamini takviyesi (kemik sağlığı için)
- Kardiyovasküler egzersizler (kan dolaşımını düzenleme)
- İlaç yan etkilerinin düzenli takibi
- 65 yaş üstünde yıllık vestibüler değerlendirme
Denge kaybı şikayeti olanların ilk başvurması gereken uzmanlık alanı Nöroloji veya Kulak Burun Boğaz bölümleridir. Tanı konulduktan sonra fizik tedavi uzmanları eşliğinde vestibüler rehabilitasyon programları düzenlenir. Erken teşhis, tedavi başarısını önemli ölçüde artırır.
