Demir bağlama kapasitesi (TIBC), kan plazmasındaki transferrin proteininin bağlayabileceği maksimum demir miktarını ölçen bir kan testidir. Bu test, demir metabolizmasının değerlendirilmesinde ve anemi türlerinin ayırt edilmesinde kritik rol oynar. Sağlıklı bireylerde demir, transferrin adı verilen bir proteinle bağlanarak vücutta taşınır. TIBC testi, transferrin kapasitesini dolaylı yoldan ölçerek dokulara ne kadar demir taşınabileceğini gösterir.
Demir Bağlama Kapasitesi Nasıl Ölçülür?
TIBC testi için aç karnına alınan kan örneği kullanılır. Laboratuvarda serum örneğine aşırı miktarda demir eklenir. Transferrin proteininin bu demiri ne ölçüde bağladığı ölçülür. Sonuçlar genellikle mcg/dL veya μmol/L birimleriyle rapor edilir. Yetişkinlerde normal değer aralığı 250-400 mcg/dL’dir. Bu test genellikle serum demiri, ferritin ve transferrin satürasyonu testleriyle birlikte istenir.
Yüksek TIBC Ne Anlama Gelir?
TIBC değerlerinin 400 mcg/dL üzerinde çıkması, vücutta demir eksikliği olduğuna işaret eder. Demir depoları azaldığında karaciğer daha fazla transferrin üreterek demir emilimini artırmaya çalışır. Yüksek TIBC’nin yaygın nedenleri arasında kronik kanamalar, demir emilim bozuklukları, gebelik ve ağır adet kanamaları yer alır. Demir eksikliği anemisi vakalarının %85’inde TIBC yüksekliği gözlenir.
Düşük TIBC Nedenleri
TIBC değerinin 250 mcg/dL altında olması, vücutta demir birikimi olduğunu düşündürür. En yaygın sebepleri hemokromatoz, kronik enfeksiyonlar, karaciğer sirozu, böbrek yetmezliği ve romatoid artrittir. Otoimmün hastalıklarda ve kanser vakalarında da transferrin üretimi azalır. Düşük TIBC’ye genellikle yüksek serum ferritin düzeyleri eşlik eder.
TIBC ile İlişkili Belirtiler
Demir metabolizması bozukluklarında görülen şikayetler şunlardır:
- Halsizlik, çabuk yorulma ve nefes darlığı
- Soluk cilt ve mukozalar
- Çarpıntı, baş dönmesi
- Eklem ağrıları ve karın ağrısı
- İstirahat halinde bile olan yorgunluk hissi
Transferrin Doygunluk Oranı
Transferrin satürasyonu (TSAT), serum demir düzeyinin TIBC’ye oranıdır. Formülü: (Serum Demiri / TIBC) x 100. Normal aralık %20-50’dir. %15 altı demir eksikliğini, %60 üstü ise demir yüklenmesini gösterir. Bu hesaplama, demir tedavisinin başlangıç ve takibinde kritik öneme sahiptir.
Hangi Durumlarda Test İstenir?
Doktorlar şu durumlarda TIBC testi önermektedir:
- Rutin kan tahlillerinde düşük hemoglobin veya hematokrit saptanması
- Anemi tipinin belirlenmesi gerektiğinde
- Karaciğer fonksiyon testlerinde anormallik varsa
- Hemokromatoz şüphesinde
- Kronik hastalığı olanlarda demir durumunun izlenmesi
Tedavi Yaklaşımları
Yüksek TIBC’de demir eksikliğini gidermek için oral demir preparatları (demir sülfat) verilir. Tedavi süresince ferritin ve hemoglobin düzeyleri takip edilir. Düşük TIBC vakalarında ise altta yatan neden tedavi edilir. Hemokromatozda flebotomi (kan alma), enfeksiyonlarda antibiyotik tedavisi uygulanır. Kronik böbrek yetmezliği olan hastalarda eritropoetin desteği gerekebilir.
Sonuçların Yanlış Yorumlanmasına Yol Açan Faktörler
Oral kontraseptif kullanımı TIBC’yi yükseltebilir. Test öncesi demir takviyesi almak serum demir düzeylerini yapay olarak artırır. Enflamatuar durumlar ise transferrin sentezini baskılayarak yanlış düşük sonuçlara neden olabilir. Bu nedenle test öncesi 12 saatlik açlık ve ilaç kullanımının bildirilmesi önemlidir.
