Kronik ürtiker, halk arasında "kurdeşen" olarak bilinen ve altı haftadan uzun süren kaşıntılı, kızarık kabarıklıklarla karakterize bir cilt hastalığıdır. Bu rahatsızlık, hastaların yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürerek uyku düzenini bozabilir ve günlük aktiviteleri kısıtlayabilir.
Kronik Ürtikerin Temel Belirtileri
Hastalık, ciltte aniden ortaya çıkan ve 24 saat içinde kaybolan pembe-kırmızı kabarıklıklarla kendini gösterir. Bu lezyonlar genellikle avuç içi büyüklüğünde olup birleşerek harita benzeri görünüm oluşturabilir. En yaygın şikayetler arasında şiddetli kaşıntı, yanma hissi ve nadiren ağrı bulunur. Vakaların %40’ında "anjioödem" denilen dudak, göz kapakları veya boğazda şişlik eşlik edebilir.
Nedenleri ve Tetikleyici Faktörler
Kronik ürtikerin kesin nedeni genellikle belirsizdir. Ancak bağışıklık sisteminin aşırı tepkisi sonucu mast hücrelerinden histamin salınımı önemli rol oynar. Yaygın tetikleyiciler arasında:
- Stres ve anksiyete
- Sıcak, soğuk veya basınç gibi fiziksel uyaranlar
- Aspirin, NSAİİ’ler gibi ilaçlar
- Gıda katkı maddeleri (tatlandırıcılar, koruyucular)
- Otoimmün bozukluklar (tiroid hastalıkları) yer alır.
Teşhis Sürecinde Kullanılan Yöntemler
Tanı için detaylı hasta öyküsü ve fizik muayene esastır. Doktorunuz semptomların sıklığını, süresini ve olası tetikleyicileri sorgular. Kan testleri (tam kan sayımı, CRP, tiroid fonksiyon testleri) altta yatan nedenleri araştırmak için istenir. Şüpheli vakalarda deri biyopsisi veya provokasyon testleri yapılabilir.
Tedavi Yaklaşımları ve İlaç Seçenekleri
Birinci basamak tedavi yeni nesil antihistaminiklerdir (Loratadin, Desloratadin). Standart dozlara yanıt alınamazsa doz 4 katına kadar artırılabilir. Dirençli vakalarda:
- Omalizumab (aylık deri altı enjeksiyon)
- Siklosporin (bağışıklık baskılayıcı)
- Kısa süreli kortikosteroidler kullanılır.
Biyolojik ajanlar, şiddetli vakalarda %70’e varan başarı sağlar.
Yaşam Tarzı ve Tetikleyicilerden Korunma
- Tetikleyici gıdalar (çilek, kabuklu deniz ürünleri) için diyet günlüğü tutun
- Sıkı giysiler yerine pamuklu, bol kıyafetler tercih edin
- Stres yönetimi için düzenli nefes egzersizleri uygulayın
- Aşırı sıcak duş ve sert sabunlardan kaçının
Ne Zaman Acil Müdahale Gerekir?
- Nefes darlığı veya yutma güçlüğü
- Dil veya boğazda şişme
- Baş dönmesi ile bilinç bulanıklığı durumlarında
Bu belirtiler anafilaksi işareti olup acil epinefrin gerektirir.
Kronik Ürtikerin Psikolojik Etkileri
Uzun süreli kaşıntı ve görsel rahatsızlık, hastalarda anksiyete ve depresyon riskini 3 kat artırır. Bilişsel davranışçı terapi ve destek grupları, bu süreçte önemli rol oynar. Uyku kalitesini korumak için sedatif antihistaminikler (hidroksizin) gece kullanılabilir.
Hastalık Seyri ve İyileşme
Kronik ürtikerli hastaların %50’sinde semptomlar 1 yıl içinde kendiliğinden geriler. %20’sinde ise 5 yıldan uzun sürebilir. Düzenli tedavi ve tetikleyicilerden kaçınma, atak sıklığını önemli ölçüde azaltır.
