Delik hastalığı (Pika sendromu), gıda olmayan maddelerin sürekli yenmesiyle karakterize nöropsikiyatrik bir bozukluktur. Toprak, kil, saç, kâğıt, sabun veya buz gibi maddelerin en az bir ay süreyle tüketilmesiyle tanımlanır. Bu durum özellikle çocuklarda, hamilelerde ve gelişimsel bozukluğu olan bireylerde yaygındır.
Belirtiler ve Yaygın Tüketilen Maddeler
Hastalığın temel belirtisi, besin değeri olmayan maddeleri çiğneme veya yeme dürtüsüdür. En sık tüketilen maddeler arasında toprak, kil, tebeşir, kum, saç, boya parçaları, metal para ve nişasta bulunur. Bu davranışa genellikle anemi, karın ağrısı, kabızlık ve diş hasarı gibi fiziksel semptomlar eşlik eder.
Nedenleri ve Risk Grupları
Delik hastalığının kökeninde çeşitli faktörler rol oynar. Demir eksikliği anemisi, çinko yetersizliği ve malnütrisyon önemli fizyolojik sebeplerdir. Otizm spektrum bozukluğu, şizofreni, obsesif-kompulsif bozukluk ve zekâ geriliği gibi psikiyatrik durumlarda sık görülür. Hamilelik dönemindeki hormonal değişimler de toprak yeme eğilimini tetikleyebilir.
Teşhis Yöntemleri
Tanı klinik öykü ve davranış gözlemiyle konulur. Amerikan Psikiyatri Birliği kriterlerine göre, en az bir ay süreyle uygunsuz madde tüketimi ve yaşa uygun olmayan davranış paterni gereklidir. Tam kan sayımı, serum ferritin ve çinko testleri anemi veya mineral eksikliklerini saptamak için kullanılır. Karın ultrasonu veya radyografi ile bağırsak tıkanıklığı kontrol edilir.
Tedavi Yaklaşımları
- Beslenme Desteği: Demir, çinko veya kalsiyum takviyeleri eksiklikleri giderir.
- Davranışçı Terapi: Olumsuz davranışı azaltmak için pozitif pekiştirme teknikleri uygulanır.
- İlaç Tedavisi: SSRI grubu antidepresanlar dürtü kontrolü sağlar.
- Aile Eğitimi: Çocuklarda ebeveynlerin gözetim stratejileri öğretilir.
Komplikasyonlar ve Sağlık Riskleri
- Kurşun Zehirlenmesi: Boya veya toprak tüketimi sonucu gelişir.
- Bağırsak Tıkanıklığı: Saç veya kumaş yumağı (Rapunzel sendromu) neden olur.
- Diş Kırıkları: Sert maddeler diş minesinde hasar yaratır.
- Parazit Enfeksiyonları: Toprakla bulaşan askaris ve kancalı kurt riski.
Korunma Stratejileri
Çocuklarda erken dönemde demir takviyesi, hamilelerde düzenli beslenme programı ve gelişimsel bozukluğu olan bireylerde çevresel düzenlemeler (zararlı maddeleri ulaşılamaz kılmak) önleyici tedbirlerdir. Davranışsal sorunlarda uzman desteği almak hastalığın kronikleşmesini engeller.
Ne Zaman Doktora Başvurulmalı?
Gıda dışı madde tüketimi bir aydan uzun sürdüğünde, karın ağrısı veya kabızlık geliştiğinde, özellikle çocuklarda büyüme geriliği gözlendiğinde çocuk psikiyatrisi veya dahiliye uzmanına danışılmalıdır. Erken müdahale ciddi sağlık sorunlarını önler.
