D vitamini eksikliği, kemik sağlığından bağışıklık sistemine kadar vücudun pek çok fonksiyonunu etkileyen yaygın bir sorundur. Türkiye’de nüfusun yaklaşık %70’inde görülen bu eksiklik, özellikle güneş ışığına yetersiz maruziyetle ilişkilidir. İşte D vitamini eksikliğinin nedenleri, belirtileri ve çözüm yolları:

D Vitamini Eksikliği Nedir?
D vitamini, kalsiyum emilimini düzenleyerek kemik sağlığını koruyan yağda çözünen bir vitamindir. Eksiklik, kandaki 25-hidroksivitamin D seviyesinin 20 ng/mL’nin altına düşmesiyle tanımlanır. Yetersiz güneş teması, beslenme faktörleri veya emilim bozuklukları bu duruma yol açabilir.

Belirtileri Nelerdir?

• Kemik Ağrıları: Özellikle bel, sırt ve bacaklarda gece artan ağrılar
• Kronik Yorgunluk: Sebepsiz enerji düşüklüğü ve halsizlik
• Saç Dökülmesi: Ani yoğun saç kaybı
• Sık Enfeksiyon: Bağışıklık zayıflığına bağlı tekrarlayan grip veya idrar yolu enfeksiyonları
• Depresyon: Duygudurum bozuklukları ve motivasyon kaybı
• Kemik Kırılganlığı: Özellikle kalça ve omurgada kırık riskinde artış

Nedenleri

• Yetersiz Güneş Maruziyeti: Kapalı ortamlarda çalışma, yüksek faktörlü güneş kremi kullanımı
• Beslenme Eksiklikleri: Somon, sardalya, yumurta sarısı gibi D vitamini kaynaklarının az tüketimi
• Obezite: Vücut yağının vitamini tutması
• Karaciğer/Böbrek Hastalıkları: D vitamininin aktif forma dönüşümünü engelleme
• Emilim Bozuklukları: Çölyak veya Crohn hastalığı

Risk Grupları

• Koyu Tenliler: Melanin, güneş ışınlarını emerek sentezi azaltır
• 65 Yaş Üstü Bireyler: Cildin D vitamini üretme kapasitesi düşer
• Gebelik ve Emzirme Dönemi: Artan ihtiyaç karşılanamaz
• Kapalı Giysi Giyenler: Örtünme nedeniyle güneş teması kısıtlıdır

Teşhis Yöntemleri
Kanda 25-hidroksivitamin D testi ile tanı konur. Değerlendirme:

• Eksiklik: <20 ng/mL
• Yetersizlik: 20-30 ng/mL
• Optimal: 40-60 ng/mL
  Kemik yoğunluğu ölçümü (DEXA) ve kalsiyum/fosfor testleri eşlik eden kemik erimesini tespit eder.

Tedavi Seçenekleri

• D Vitamini Takviyeleri:
  • D3 Formu: Günde 2000-4000 IU (hekim kontrolünde)
  • Yüksek Doz Şok Tedavi: 50.000 IU/hafta (8-12 hafta)
• Kalsiyum Desteği: Günde 1000-1200 mg kalsiyum sitrat
• Güneşlenme Protokolü: Haftada 3 gün, 10:00-15:00 arası 15-20 dakika kol-bacak açık

Önleme Yolları

• Güneşlenme: Mayıs-Ekim aylarında gölge boyunun kendi boyundan kısa olduğu saatlerde yüz ve kolları güneşlendirin
• Beslenme: Haftada 2 kez yağlı balık, her gün 1 yumurta sarısı ve D vitamini ile zenginleştirilmiş süt
• Düzenli Tarama: Risk grubundaysanız yılda 1 kez kan testi

Hangi Doktora Başvurulmalı?
İlk değerlendirme için aile hekimi veya iç hastalıkları uzmanına gidin. Kemik ağrıları veya kırık şüphesinde fizik tedavi veya ortopedi, çocuklarda ise çocuk endokrinoloji bölümleri takibi yapar.

Yan Etki ve Uyarılar
Aşırı doz (>100 ng/mL) böbrek taşı, kusma ve kalsiyum birikimine yol açabilir. Takviye kullanırken düzenli kan kontrolleri şarttır. Statin veya kortizon kullananlar hekim onayı olmadan D vitamini almamalıdır.