Cushing hastalığı, böbreküstü bezlerinin aşırı kortizol hormonu üretmesi sonucu ortaya çıkan endokrin bir bozukluktur. Genellikle hipofiz bezindeki adenomlardan kaynaklanır ve kadınlarda erkeklere göre 3 kat daha sık görülür. Tedavi edilmediğinde diyabet, osteoporoz ve kalp-damar hastalıkları gibi ciddi komplikasyonlara yol açabilir.
Hastalığın Nedenleri
Cushing hastalığının %70’inden hipofiz bezindeki ACTH salgılayan tümörler sorumludur. Daha nadiren ektopik ACTH sendromu (akciğer tümörleri gibi) veya böbreküstü bezi tümörleri de kortizol artışına neden olabilir. Uzun süreli yüksek doz kortikosteroid kullanımı da iatrojenik Cushing’e yol açan önemli bir faktördür.
Belirtiler ve Klinik Bulgular
- Fiziksel Değişimler: Yüzde yuvarlaklaşma (ay dede yüzü), ensede yağ birikimi (bufalo hörgücü), karın bölgesinde yağlanma
- Cilt Problemleri: Mor renkli çatlaklar (karın/kalçada), kolay morarma, akne, kadınlarda aşırı tüylenme
- Metabolik Belirtiler: Yüksek tansiyon, kan şekerinde yükselme, kas güçsüzlüğü
- Psikolojik Etkiler: Depresyon, anksiyete, uyku bozuklukları
- Diğer: Kemik erimesi, adet düzensizlikleri, libido kaybı
Teşhis Yöntemleri
- İlk Tarama Testleri:
- 24 saatlik idrarda serbest kortizol ölçümü
- Gece yarısı tükürük kortizol testi
- Dekzametazon baskılama testi (düşük doz)
- Kaynak Tespiti:
- Hipofiz MRG (mikroadenomlar için)
- DDAVP testi veya petrosal sinüs örneklemesi
- Akciğer/böbreküstü bezi BT taramaları
Tedavi Seçenekleri
- Cerrahi Müdahale: Hipofiz adenomlarında transsfenoidal cerrahi (başarı oranı %70-90)
- Radyoterapi: Cerrahi sonrası nüks durumunda stereotaktik radyocerrahi
- İlaç Tedavisi:
- Ketokonazol, metirapon: Kortizol sentez inhibitörleri
- Mifepriston: Kortizol reseptör antagonisti
- Pasireotid: ACTH salınımını baskılayan somatostatin analogu
- Bilateral Adrenalektomi: İnatçı vakalarda son seçenek
Komplikasyonlar ve Risk Yönetimi
Tedavi edilmeyen vakalarda:
- Kardiyovasküler: Kalp krizi, inme riskinde 4 kat artış
- Metabolik: Tip 2 diyabet, hiperlipidemi
- İskelet Sistemi: Patolojik kırık riski (vertebra kırıkları)
- Enfeksiyon: Bağışıklık baskılanmasına bağlı fırsatçı enfeksiyonlar
Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
- Düşük sodyumlu, potasyumdan zengin beslenme
- Direnç egzersizleri (osteoporoz önlemi)
- Kan şekeri takibi için düzenli glukoz ölçümü
- Psikolojik destek ve stres yönetimi teknikleri
Takip ve İzlem Protokolleri
Tedavi sonrası:
- İlk yıl 3 ayda bir kortizol ve ACTH ölçümü
- Yıllık hipofiz MRG ve kemik yoğunluk testi
- Kardiyak risk taraması (ekokardiyografi)
Hangi Durumlarda Acil Başvurulmalı?
- Ani görme kaybı veya şiddetli baş ağrısı
- Kan şekeri >250 mg/dL veya hipertansif kriz
- Sebepsiz kemik ağrıları veya nefes darlığı
Endokrinoloji uzmanı takibinde düzenli kontrollerle hastalık kontrol altına alınabilir. Erken teşhis, kalıcı komplikasyonları önlemede hayati öneme sahiptir.
