Crohn hastalığı, sindirim sisteminin herhangi bir bölümünü tutabilen kronik iltihabi bir bağırsak hastalığıdır. En sık ince bağırsağın son kısmı (ileum) ve kalın bağırsağı etkiler. Belirtileri yaşam kalitesini önemli ölçüde düşürebilen bu rahatsızlık, doğru tedavi ve yaşam tarzı düzenlemeleriyle kontrol altına alınabilir.
Crohn Hastalığı Neden Oluşur?
Kesin nedeni bilinmemekle birlikte genetik yatkınlık, bağışıklık sisteminin anormal tepkisi ve çevresel faktörlerin (sigara, beslenme alışkanlıkları) birleşimiyle ortaya çıkar. Batı toplumlarında daha sık görülür ve 15-35 yaş arasında belirginleşir. Aile öyküsü olanlarda risk 10-15 kat artar.
Belirtiler ve Şikayetler
Hastalık aktif dönemlerde şiddetli, remisyonda ise hafif belirtiler gösterir. Karın ağrısı ve ishal en tipik şikayetlerdir. Kanlı dışkılama, kilo kaybı ve yorgunluk sık görülür. Bazı hastalarda ateş, iştahsızlık ve gece terlemeleri gelişebilir. Eklem ağrıları, cilt lezyonları ve göz iltihabı gibi sindirim sistemi dışı belirtiler de ortaya çıkabilir. Çocuklarda büyüme geriliği ilk işaret olabilir.
Tanı Yöntemleri
Teşhis için kapsamlı bir değerlendirme gerekir. Kan testlerinde iltihap belirteçleri (CRP, sedimantasyon) yüksek çıkabilir. Dışkıda kalprotektin ölçümü bağırsak iltihabını gösterir. Kolonoskopi ile bağırsak mukozası incelenir ve biyopsi alınır. MR enterografi veya kapsül endoskopi ince bağırsak tutulumunu değerlendirmede kritiktir.
Tedavi Seçenekleri
-
İlaç Tedavileri:
- Aminosalisilatlar (Mesalamin) hafif-orta şiddetteki ataklarda kullanılır.
- Kortikosteroidler (Prednizon) akut atakları kontrol altına alır.
- İmmünosupresifler (Azatioprin) steroid bağımlılığını azaltır.
- Biyolojik tedaviler (İnfliksimab) şiddetli vakalarda tercih edilir.
-
Cerrahi Müdahale:
Bağırsak tıkanıklığı, fistül veya delinme gibi komplikasyonlarda etkilenen bağırsak bölümünün çıkarılması gerekebilir. Cerrahi hastalığı iyileştirmez ancak komplikasyonları önler.
Beslenme Önerileri
- Aktif dönemde: Düşük lifli gıdalar tercih edilmeli (beyaz ekmek, pirinç lapası).
- Remisyonda: Probiyotik içeren yoğurt, Omega-3 kaynağı balık tüketilmeli.
- Kaçınılması gerekenler: Baharatlı yiyecekler, kuru yemişler, çiğ sebzeler ve kafein.
- Takviyeler: D vitamini, B12 ve demir eksiklikleri sık görüldüğünden kontrol edilmeli.
Olası Komplikasyonlar
Tedavi edilmeyen vakalarda bağırsak daralması, fistüller ve apse gelişebilir. Ülserler derinleşerek bağırsak delinmesine yol açabilir. Uzun süreli iltihap bağırsak kanseri riskini artırır. Safra kesesi taşları ve böbrek taşları sık görülen ek problemlerdir.
Yaşam Tarzı Düzenlemeleri
Sigaranın hastalık aktivitesini şiddetlendirdiği kanıtlanmıştır. Düzenli egzersiz stres yönetimine yardımcı olur. Yoga ve meditasyon gibi teknikler alevlenmeleri önlemede etkilidir. Seyahat ederken ilaçları yanında bulundurmak ve temiz su tüketmeye özen göstermek önemlidir.
