Çocuk onkolojisi, 0-18 yaş grubunda görülen kanser türlerinin teşhisi, tedavisi ve takibiyle ilgilenen tıp dalıdır. Yetişkin kanserlerinden farklı olarak pediatrik tümörler genellikle hızlı büyüme gösterir ancak kemoterapi ve radyoterapiye yanıt oranları daha yüksektir. Günümüzde erken tanı ve hedefe yönelik tedaviler sayesinde çocukluk çağı kanserlerinde sağkalım oranları %80’lere ulaşmıştır.
Yaygın Görülen Çocukluk Çağı Kanserleri
Lösemiler çocuk kanserlerinin %30’unu oluşturur ve akut lenfoblastik lösemi (ALL) en sık görülen tiptir. Santral sinir sistemi tümörleri (%26), lenfomalar (%10) ve nöroblastomlar (%7) diğer sık karşılaşılan türlerdir. Rabdomiyosarkom gibi yumuşak doku sarkomları, Wilms tümörü (böbrek kanseri) ve osteosarkom da pediatrik onkolojinin önemli alanlarıdır.
Ebeveynlerin Dikkat Etmesi Gereken Belirtiler
Açıklanamayan kilo kaybı, gece terlemeleri ve uzun süreli ateş önemli uyarıcılardır. Kemik ağrıları, nedensiz morluklar, solukluk ve halsizlik lösemi belirtisi olabilir. Baş ağrısı, kusma ve denge kaybı beyin tümörünü, karında şişlik ve kitle hissi nöroblastom veya Wilms tümörünü işaret edebilir. Lenf bezlerinde büyüme, iki haftadan uzun süren öksürük ve nefes darlığı lenfoma şüphesi uyandırmalıdır.
Tanı Yöntemleri
Kan testleri ve periferik yayma lösemi tanısında ilk adımdır. Kemik iliği aspirasyonu kesin tanı için gereklidir. Manyetik rezonans görüntüleme (MRI) beyin tümörlerinde, bilgisayarlı tomografi (BT) karın içi tümörlerde altın standarttır. Biyopsi, tümörün tipini ve agresifliğini belirlemek için vazgeçilmezdir. PET-CT evreleme ve tedavi yanıtının değerlendirilmesinde kullanılır.
Tedavi Protokolleri
Kemoterapi çoğu pediatrik kanserin temel tedavisidir. Lösemide 2-3 yıl süren protokoller uygulanır. Cerrahi, solid tümörlerde tümörün tam çıkarılması için kritik öneme sahiptir. Radyoterapi özellikle beyin tümörlerinde ve nüks riski yüksek vakalarda kullanılır. Hedefe yönelik tedaviler (CAR-T hücre tedavisi gibi) dirençli lösemilerde devrim yaratmıştır. Kök hücre nakli, yüksek riskli lösemi ve lenfoma vakalarında hayat kurtarıcıdır.
Tedavi Yan Etkileri ve Yönetimi
Kemoterapiye bağlı bulantı-kusma için modern antiemetikler kullanılır. Nötropenik dönemde enfeksiyon riskine karşı koruyucu antibiyotikler verilir. Radyoterapi sonrası büyüme geriliği gelişebilir, bu nedenle büyüme hormonu takibi şarttır. Kardiyotoksisite riskine karşı ekokardiyografi ile düzenli kalp izlemi yapılır.
Psikososyal Destek ve Rehabilitasyon
Aile danışmanlığı, tedavi sürecinin ayrılmaz parçasıdır. Oyun terapisi ve sanat terapisi çocukların kaygıyla baş etmesine yardımcı olur. Okula dönüş programları ve eğitim desteği akademik sürekliliği sağlar. Tedavi sonrası düzenli kontrollerle geç yan etkiler (infertilite, ikincil kanserler) izlenir.
Türkiye’de Çocuk Onkolojisi
Ülkemizde 30’dan fazla merkezde pediatrik onkoloji hizmeti verilmektedir. Ulusal Pediatrik Kanser Tedavi Protokolleri standart bakımı garanti eder. Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK), tüm tedavi masraflarını karşılamaktadır. Lösemili Çocuklar Vakfı (LÖSEV) gibi sivil toplum kuruluşları psikososyal destek ve konaklama hizmeti sunar.
Geleceğin Tedavileri
İmmünoterapiler (nivolumab gibi PD-1 inhibitörleri) klinik deneylerde umut vaat etmektedir. Sıvı biyopsi ile erken nüks tespiti, genomik profilleme ile kişiselleştirilmiş tedaviler pediatrik onkolojinin yeni ufuklarıdır.
