Çocuk immünolojisi, bebek ve çocuklarda bağışıklık sisteminin gelişimini, işleyişini ve bozukluklarını inceleyen tıp dalıdır. Bu alan, doğumsal veya sonradan edinilen bağışıklık yetmezlikleri, alerjik hastalıklar, otoimmün bozukluklar ve tekrarlayan enfeksiyonların teşhis-tedavisini kapsar. Çocukların bağışıklık sistemi yetişkinlerden farklı çalışır, bu nedenle özelleşmiş yaklaşım gerektirir.
Bağışıklık Sisteminin Çocuklarda Gelişimi
Bağışıklık sistemi, anne karnında başlayan ve ergenliğe kadar süren dinamik bir olgunlaşma sürecinden geçer. Yenidoğanlar anneden geçen antikorlarla (pasif immünite) korunurken, 6 aydan itibaren kendi antikor üretimleri artar. "Bağışıklık hafızası" olarak bilinen adaptif immün yanıt, aşılar ve enfeksiyonlarla yavaşça gelişir. Prematüre bebeklerde bu süreç daha yavaş işler, enfeksiyon riski artar.
Sık Görülen İmmünolojik Hastalıklar
Çocuklarda en yaygın immünolojik sorunlar arasında IgA yetmezliği, yaygın değişken immün yetmezlik (CVID) ve şiddetli kombine immün yetmezlik (SCID) gibi primer immün yetmezlikler bulunur. Otoimmün hastalıklar tip 1 diyabet, juvenil romatoid artrit ve çölyak hastalığı şeklinde ortaya çıkabilir. Alerjik hastalıklar ise astım, atopik dermatit ve besin alerjilerini içerir. Bu bozukluklar tekrarlayan zatürre, sinüzit veya mantar enfeksiyonlarıyla kendini belli eder.
Teşhis Yöntemleri
Tanıda kapsamlı öykü ve fizik muayene kritiktir. Tam kan sayımı, immünglobulin düzeyleri (IgG, IgA, IgM) ve lenfosit alt gruplarının ölçümü temel testlerdir. İleri incelemeler için kompleman testleri, nötrofil fonksiyon testleri ve genetik analizler kullanılır. Şüpheli otoimmün durumlarda ANA, anti-dsDNA gibi otoantikor panelleri istenir.
Tedavi Yaklaşımları
- Antibiyotik Profilaksisi: Tekrarlayan enfeksiyonlarda koruyucu tedavi.
- İmmünglobulin Replasmanı: Antikor yetmezliklerinde damar içi veya cilt altı uygulamalar.
- Kemik İliği Nakli: SCID gibi ağır yetmezliklerde küratif tedavi seçeneği.
- Biyolojik Ajanlar: Otoimmün hastalıklarda TNF-alfa inhibitörleri gibi hedefe yönelik ilaçlar.
Aşıların Önemi
Bağışıklığı baskılanmış çocuklarda canlı aşılar (kızamık-kabakulak-kızamıkçık, suçiçeği) kontrendikedir. Ancak inaktif aşılar (difteri-tetanoz-boğmaca, pnömokok) daha yüksek doz veya sık aralıklarla uygulanır. Yıllık grip aşısı bu grupta özellikle önerilir.
Ebeveynler İçin Alarm Belirtileri
Aşağıdaki durumlarda çocuk immünoloji uzmanına başvurulmalıdır:
- Yılda 8’den fazla üst solunum yolu enfeksiyonu
- 2’den fazla ağır bakteriyel enfeksiyon (zatürre, menenjit)
- Büyüme geriliği ile birlikte tekrarlayan ishaller
- Derin doku veya organ apseleri
- Ailede primer immün yetmezlik öyküsü
Koruyucu Önlemler
- Anne sütüyle beslenme (minimum 6 ay)
- Dengeli beslenme (çinko, D vitamini, protein)
- Sigara dumanından kaçınma
- El hijyenine özen gösterme
- Rutin kontrolleri aksatmama
Türkiye’de İmmünoloji Merkezleri
Ülkemizde çocuk immünolojisi alanında hizmet veren referans merkezleri arasında Ankara Üniversitesi, İstanbul Üniversitesi Cerrahpaşa ve Hacettepe Üniversitesi öne çıkar. Bu merkezlerde tanıdan kök hücre nakline kadar kapsamlı tedavi imkanları mevcuttur.
