Cinsiyet onay ameliyatları, bireyin kendini hissettiği cinsiyetle bedensel özelliklerini uyumlu hale getirmek için gerçekleştirilen cerrahi işlemlerdir. Bu süreç, trans bireylerin yaşam kalitesini artırmayı hedefleyen kapsamlı bir tıbbi, psikolojik ve sosyal yolculuktur.
Süreç Öncesi Hazırlık
Ameliyat öncesinde bireylerin psikiyatrik değerlendirmelerden geçmesi zorunludur. En az iki uzman psikiyatrist tarafından "cinsiyet disforisi" tanısı konulmalı ve hormon tedavisi süreci başlatılmalıdır. Hormon terapisi (östrojen/testosteron) minimum 12 ay sürmeli ve bu süreçte düzenli kan testleri ile takip edilmelidir. Ruh sağlığı uzmanlarından alınacak onay raporları, ameliyat için yasal zemin oluşturur.
MTF (Erkekten Kadına) Ameliyat Türleri
- Vajinoplasti: Penis ve testis dokuları kullanılarak vajina, klitoris ve labia oluşturulması.
- Göğüs Büyütme: Silikon implantlar veya yağ enjeksiyonu ile meme hacmi artırılır.
- Yüz Feminenleştirme: Çene küçültme, burun revizyonu, alın kemiği düzeltmesi gibi işlemler.
- Trakeal Şaving: Adem elmasının törpülenmesi.
FTM (Kadından Erkeğe) Ameliyat Türleri
- Göğüs Ameliyatı (Mastektomi): Meme dokusunun çıkarılıp erkek göğsü formu oluşturulması.
- Faloplasti/Metoidioplasti: Klitorisin büyütülmesi (metoidioplasti) veya ön koldan deri greftiyle penis yapımı (faloplasti).
- Histerektomi ve Ooferektomi: Rahim ve yumurtalıkların alınması.
- Vücut Kontürleme: Yağ transferi ile erkeksi vücut hatlarının şekillendirilmesi.
Ameliyat Sonrası Süreç
- Hastanede Kalış: Vajinoplasti sonrası 7-10 gün, faloplastide 2-3 hafta.
- Dilatasyon: MTF ameliyatı sonrası vajinal kanalın genişliğini korumak için düzenli dilatasyon gereklidir.
- Fizik Tedavi: Hareket kısıtlılığını önlemek için lenf drenaj masajı ve egzersizler.
- Hormon Takibi: Cerrahi sonrası hormon seviyelerinin yeniden düzenlenmesi.
Riskler ve Komplikasyonlar
- Kanama, enfeksiyon ve doku nekrozu.
- İdrar yolu darlığı veya fistül oluşumu.
- Duyu kaybı (özellikle klitoral bölgede).
- Psikolojik uyum sürecinde zorluklar.
Türkiye’de Yasal Süreç
Mahkeme kararıyla "cinsiyet değişikliği" izni alınması gerekir. Şartlar arasında:
- 18 yaşını doldurmuş olmak,
- Evli olmamak,
- Kısırlaştırıcı ameliyatları kabul etmek,
- Ruh sağlığı raporlarını sunmak bulunur.
Maliyet ve Sigorta Kapsamı
Türkiye’de SGK belirli ameliyatları kısmen karşılar. Vajinoplasti ve mastektomi SGK kapsamındayken, yüz feminizasyonu veya faloplasti özel kurumlarda 50.000-150.000 TL arasında değişir. Uluslararası merkezlerde maliyetler 2-3 kat artabilir.
Psikolojik Destek ve Yaşam Kalitesi
Ameliyat sonrası düzenli psikoterapi, sosyal uyumu kolaylaştırır. Araştırmalar, cinsiyet onay cerrahisi sonrası depresyon oranlarının %70 azaldığını ve yaşam doyumunun arttığını gösterir.
